martes, 30 de septiembre de 2014

Coma un río

Coma un río quixera eu ser: cantar
con estrelas no lombo cara ó mar,
deixando unha chorima en cada pedra,
e unha bagoa de Deus en cada herba.

Hai unha cousa clara coma o sol:
prós nosos ollos no está feita a lus
do mundo, o abrente frío que se abreu
cando abrimos os ollos sobre o mundo.

E eu coma a néboa sobre os outos montes
que lles cobre a ferez e mailas bágoas;
e eu coma a estrela que entra polo oco
do lousado do pobre na agonía.

Hai unha cousa clara coma a lus:
que no é pra nós a música do mundo,
a promesa raiante da hora enorme
en que se dixo: ¡outro home veu ó mundo!

E eu coma o fondo río de recendos,
de voces e de luces: coma o aire,
que beixa todo e non se apousa en nada
máis que no sangue, na raíz do sangue…

Xosé María Díaz Castro: Nimbos (1961)

Versións:
2naFronteira: Coma un río; Zapatiños para Díaz Castro; 2014; Pista 12

lunes, 29 de septiembre de 2014

Galope

Las tierras, las tierras, las tierras de España,
las grandes, las solas, desiertas llanuras.
Galopa, caballo cuatralbo,
jinete del pueblo,
al sol y a la luna.

¡A galopar,
a galopar,
hasta enterrarlos en el mar!

A corazón suenan, resuenan, resuenan
las tierras de España, en las herraduras.
Galopa, jinete del pueblo,
caballo cuatralbo,
caballo de espuma.

¡A galopar,
a galopar,
hasta enterrarlos en el mar!

Nadie, nadie, nadie, que enfrente no hay nadie;
que es nadie la muerte si va en tu montura.
Galopa, caballo cuatralbo,
jinete del pueblo,
que la tierra es tuya.

¡A galopar,
a galopar,
hasta enterrarlos en el mar!

Rafael Alberti: Capital de la Gloria (1938)

Versións:
Paco Ibáñez: A galopar; Paco Ibáñez 3. España de hoy y de siempre; 1969; Pista 1



Paco Ibáñez: A galopar; Paco Ibáñez en el Olympia de París; 1969; CD1, Pista 6



Paco Ibáñez: A galopar; Concierto en el Teatro de la Ópera de Buenos Aires; 1971; CD1, Pista 6

(Directo da versión do disco Paco Ibáñez 3, do ano 1969)



Paco Ibáñez: A galopar; Del Olympia al Palais des Sports; 1972; Cara 1, Corte 2

(Directo da versión do disco Paco Ibáñez 3, do ano 1969)




Jarcha: A galopar; Nuestra Andalucía; 1974; Pista 6



Paco Ibáñez: A galopar; Concierto en los estudios de la RTSI; 1980; Pista 12



Paco Ibáñez: A galopar; En vivo, en Obras Sanitarias, Argentina; 1985; Pista 15

(Directo da versión do disco Paco Ibáñez 3, do ano 1969)




Paco Ibáñez: A galopar; En vivo, en el Luna Park de Buenos Aires; 1987; Pista 12



Rafael Alberti e Paco Ibáñez: A galopar; A galopar; 1992; CD2, Pistas 15-16



Jarcha: A galopar; Libertad sin ira y otros éxitos; 1997; Pista 6

(Reedición da versión do disco Nuestra Andalucía, do ano 1974)




Ataque 77: A galopar; Otras canciones; 1998; Pista 15



Los Sabandeños: A galopar; 3 Reyes Magos; 2000; Pista 14



Paco Ibáñez: A galopar; Concierto en el Palau de la Música de Barcelona; 2002; Pista 29



Paco Ibáñez: A galopar; Les Concerts de Paco Ibáñez a Paris; 2002; Pista 5

(Directo da versión do disco Paco Ibáñez 3, do ano 1969)




Jarcha: A galopar; Sus cuatro primeros álbumes en discos Zafiro (1974-1976); 2003; CD2, Pista 6

(Reedición da versión do disco Nuestra Andalucía, do ano 1974)



Paco Ibáñez: A galopar; Concierto en el Espai de Música y Danza de la Generalitat, Barcelona; 2003; Pista 26

(Directo da versión do disco Paco Ibáñez 3, do ano 1969)



Ángel Corpa: A galopar; Canta a Rafael Alberti; 2004; Pista 12



Paco Ibáñez: A galopar; Concierto en Gernika; 2006; Pista 21

(Directo da versión do disco Paco Ibáñez 3, do ano 1969)

domingo, 28 de septiembre de 2014

La sangre derramada

¡Que no quiero verla!                    
   
Dile a la luna que venga,
que no quiero ver la sangre
de Ignacio sobre la arena.
                   
   
¡Que no quiero verla!                    
   
La luna de par en par.
Caballo de nubes quietas,
y la plaza gris del sueño
con sauces en las barreras.
                   
   
¡Que no quiero verla!
Que mi recuerdo se quema.
¡Avisad a los jazmines
con su blancura pequeña!
                   
   
¡Que no quiero verla!                    
   
La vaca del viejo mundo
pasaba su triste lengua
sobre un hocico de sangres
derramadas en la arena,
y los toros de Guisando,
casi muerte y casi piedra,
mugieron como dos siglos
hartos de pisar la tierra.
No.
¡Que no quiero verla!
                   
   
Por las gradas sube Ignacio
con toda su muerte a cuestas.
Buscaba el amanecer,
y el amanecer no era.
Busca su perfil seguro,
y el sueño lo desorienta.
Buscaba su hermoso cuerpo
y encontró su sangre abierta.
¡No me digáis que la vea!
                   
No quiero sentir el chorro
cada vez con menos fuerza;
ese chorro que ilumina
los tendidos y se vuelca
sobre la pana y el cuero
de muchedumbre sedienta.
¡Quién me grita que me asome!
¡No me digáis que la vea!
                   
   
No se cerraron sus ojos
cuando vio los cuernos cerca,
pero las madres terribles
levantaron la cabeza.
Y a través de las ganaderías,
hubo un aire de voces secretas
que gritaban a toros celestes,
mayorales de pálida niebla.
                   
No hubo príncipe en Sevilla
que comparársele pueda,
ni espada como su espada,
ni corazón tan de veras.
Como un río de leones
su maravillosa fuerza,
y como un torso de mármol
su dibujada prudencia.
Aire de Roma andaluza
le doraba la cabeza
donde su risa era un nardo
de sal y de inteligencia.
                   
¡Qué gran torero en la plaza!
¡Qué buen serrano en la sierra!
¡Qué blando con las espigas!
¡Qué duro con las espuelas!
¡Qué tierno con el rocío!
¡Qué deslumbrante en la feria!
¡Qué tremendo con las últimas
banderillas de tiniebla!
                   
   
Pero ya duerme sin fin.
Ya los musgos y la hierba
abren con dedos seguros
la flor de su calavera.
                   
Y su sangre ya viene cantando:
cantando por marismas y praderas,
resbalando por cuernos ateridos,
vacilando sin alma por la niebla,
tropezando con miles de pezuñas
como una larga, oscura, triste lengua,
para formar un charco de agonía
junto al Guadalquivir de las estrellas.
                   
¡Oh blanco muro de España!
¡Oh negro toro de pena!
¡Oh sangre dura de Ignacio!
¡Oh ruiseñor de sus venas!
                   
No.
¡Que no quiero verla!
Que no hay cáliz que la contenga,
que no hay golondrinas que se la beban,
no hay escarcha de luz que la enfríe,
no hay canto ni diluvio de azucenas,
no hay cristal que la cubra de plata.
No,
¡Yo no quiero verla!
                   

Federico García Lorca: Llanto por Ignacio Sánchez Mejías (1935)

Versións:
Margarita Xirgu: Llanto por Ignacio Sánchez Mejías; Federico García Lorca por Margarita Xirgu; Col. Los poetas, nº1; Buenos Aires; 1959*; Lado 2, Corte 5



Paco Rabal: La sangre derramada; García Lorca: Llanto por Ignacio Sánchez Mejías. Ediciones El Siglo de Oro, nº 101; 1962**; Cara A, Corte 2



Jarcha: Llanto por Ignacio Sánchez Mejías***; A la memoria de Federico García Lorca; 1984; Pista 5



Alfredo Arrebola: La sangre derramada (Malagueña); Tríptico poético; 1999; Pista 2



Alfredo Arrebola: No hubo príncipe en Sevilla (Peteneras); Tríptico poético; 1999; Pista 3



Alfredo Arrebola: Oh negro toro de pena (Martinete y Debla); Tríptico poético; 1999; Pista 4



*[Descoñecemos a data real de publicación deste disco, ainda que coidamos foi entre os anos 1957 e 1959 (entre a súa renuncia ás direccións da Escola Municipal de Arte Dramático de Montevideo —EMAD— e da Comedia Nacional do Uruguay, e a interpretación que fixo a actriz da parte recitada da cantata Llanto por Ignacio Sánchez Mejías do compositor Mauricio Ohana).]
**[Son cunha mala calidade. Non dispoñemos doutra copia mellor.]
***[A versión musical do grupo Jarcha está composta polos derradeiros 4 versos do primeiro poema da obra: La cogida y la muerte; a maior parte do segundo poema da obra: La sangre derramada, e; os derradeiros 4 versos do último poema da obra: Alma ausente.]

jueves, 25 de septiembre de 2014

Canción del muchacho de siete corazones

Siete corazones
tengo.
En el alto monte, madre,
tropezábamos yo y el viento.
Siete niñas de largas manos
me llevaron en sus espejos.
He cantado por el mundo
con mi boca de siete pétalos.
Mis galeras de amaranto
iban sin jarcias y sin remos.
He vivido los paisajes
de otras gentes. Mis secretos
alrededor de la garganta,
¡sin darme cuenta!, iban abiertos.
En el alto monte, madre
(mi corazón sobre los ecos,
dentro del álbum de una estrella),
tropezábamos yo y el viento.
Siete corazones
tengo.
¡Pero el mío no lo encuentro!

Federico García Lorca: En el jardín de las toronjas de luna. Suites (1920-1923) (1986)*

Versións:
Ana Belén: Siete corazones; Lorquiana. Poemas de Federico García Lorca; 1998; Pista 6



Ester Formosa e Adolfo Osta: Siete corazones; La vida, anar tirant; 2012; Pista 3



*[Este poema aparece recollido en Andrew A. Anderson: Federico García Lorca: Antología poética del cincuentenario; Diputación de Granada; 1986; ISBN - 8450534259]

miércoles, 24 de septiembre de 2014

Galicia será a miña xeneración quen te salve?

Galicia será a miña xeneración quen te salve?
Irei un día do Courel a Compostela por terras libradas?

Non a forza do noso amor non pode ser inutle!

                                                                1957

Uxío Novoneyra: Do Courel a Compostela (1988)

Versións:
Miro Casabella: Comenzo do canto; Ti, Galiza; 1977; Cara B, Corte 5

martes, 23 de septiembre de 2014

La cogida y la muerte

A las cinco de la tarde.

Eran las cinco en punto de la tarde.

Un niño trajo la blanca sábana
a las cinco de la tarde.

Una espuerta de cal ya prevenida
a las cinco de la tarde.

Lo demás era muerte y sólo muerte
a las cinco de la tarde.

El viento se llevó los algodones
a las cinco de la tarde.

Y el óxido sembró cristal y níquel
a las cinco de la tarde.

Ya luchan la paloma y el leopardo
a las cinco de la tarde.

Y un muslo con un asta desolada
a las cinco de la tarde.

Comenzaron los sones del bordón
a las cinco de la tarde.

Las campanas de arsénico y el humo
a las cinco de la tarde.

En las esquinas grupos de silencio
a las cinco de la tarde.

¡Y el toro, solo corazón arriba!
a las cinco de la tarde.

Cuando el sudor de nieve fue llegando
a las cinco de la tarde,

cuando la plaza se cubrió de yodo
a las cinco de la tarde,

la muerte puso huevos en la herida
a las cinco de la tarde.

A las cinco de la tarde.

A las cinco en punto de la tarde.

Un ataúd con ruedas es la cama
a las cinco de la tarde.

Huesos y flautas suenan en su oído
a las cinco de la tarde.

El toro ya mugía por su frente
a las cinco de la tarde.

El cuarto se irisaba de agonía
a las cinco de la tarde.

A lo lejos ya viene la gangrena
a las cinco de la tarde.

Trompa de lirio por las verdes ingles
a las cinco de la tarde.

Las heridas quemaban como soles
a las cinco de la tarde,

y el gentío rompía las ventanas
a las cinco de la tarde.

A las cinco de la tarde.

¡Ay qué terribles cinco de la tarde!
¡Eran las cinco en todos los relojes!
¡Eran las cinco en sombra de la tarde!

Federico García Lorca: Llanto por Ignacio Sánchez Mejías (1935)

Versións:
Margarita Xirgu: Llanto por Ignacio Sánchez Mejías; Federico García Lorca por Margarita Xirgu. Col. Los Poetas, vol.1; 1959*; Lado 2, Corte 5



Paco Rabal: La cogida y la muerte**; García Lorca: Llanto por Ignacio Sánchez Mejías. Ediciones El Siglo de Oro, nº 101; 1962; Cara A, Corte 1



Jarcha: Llanto por Ignacio Sánchez Mejías***; A la memoria de Federico García Lorca; 1984; Pista 5



Lola Flores: La cogida y la muerte; Teatro Álvarez Quintero de Sevilla; 1985****;



Enrique Morente: La cogida y la muerte; Llanto por Ignacio Sánchez Mejías; 2010; Pista 1



*[Descoñecemos a data real de publicación deste disco, ainda que coidamos foi entre os anos 1957 e 1959 (peíodo entre a renuncia de Margarita Xirgu ás direccións da Escola Municipal de Arte Dramático de Montevideo —EMAD— e da Comedia Nacional do Uruguay, e a interpretación da parte recitada da cantata Llanto por Ignacio Sánchez Mejías do compositor Mauricio Ohana).]
**[Sonido cunha mala calidade. Non dispoñemos doutra copia mellor.]
***[A versión musical do grupo Jarcha está composta polos derradeiros 4 versos do primeiro poema da obra: La cogida y la muerte; a maior parte do segundo poema da obra: La sangre derramada, e; os derradeiros 4 versos do último poema da obra: Alma ausente.]
****[Descoñecemos a data concreta da representación. Na década dos 80.]

lunes, 22 de septiembre de 2014

Coma un anxo airado

O sol na Corda está enterrado,
morto e enterrado hastra a metá.
Nadan na lus somente un budio
e o ladro perdido dun can.
A sombra de tódalas cousas
vai resultando que é verdá.

E no oco do lusquefusque
vanse perdendo as miñas maus:
apalpo, cadora máis donda,
a oculta mentira da paz.
Vigilate et orate —dixo
Xesús, na Noite do Olivar.

¿Onde foron os que se erguían
coma deuses? Xa non están.
Treman no budio escuro bágoas,
rola unha estrela, dorme o can.
Derrétense os bronces da gloria
nas sombras da noite que cai.

Pro están eí as falsas mortas,
as serpes douradas de paz,
sombras na sombra confundidas,
donda la no teu cabezal.
¡Erte, fillo, coma anxo airado,
rompe a paz, e ponte a loitar!

Xosé María Díaz Castro: Nimbos (1961)

Versións:
Roi Casal: O sol na corda; Donos do noso destino; 2014; Pista 2

jueves, 18 de septiembre de 2014

Galicia

Galicia docemente
está ollando o mar:
¡ten vales e montanas
e terras pra labrar!

Ten portos, mariñeiros,
cidades e labregos,
¡cargados de traballos,
cargados de trafegos!

Galicia é unha nai
velliña, soñadora:
¡na voz da gaita rise,
na voz da gaita chora!

Galicia é o que vemos:
a terra, o mar, o vento…
¡Pero hai outra Galicia
que vai no sentimento!

Galicia somos nós:
a xente e máis a fala.
¡Si buscas a Galicia
en ti tes que atopala!

Manuel María: Os soños na gaiola (1968)

Versións:
Suso Vaamonde: Galicia; Os soños na gaiola; 1978; Disco 1, Lado A, Corte 1

martes, 16 de septiembre de 2014

Si tú vienes a la romería

(…)                
   
NIÑO. Y en seguida vino la noche.
¡Ay que la noche llegaba!
Mirad qué oscuro se pone
el chorro de la montaña.
           
   
(Empiezan a sonar unas guitarras.)                
   
MACHO.
(Se levanta y agita el cuerno.)
¡Ay qué blanca
la triste casada!
¡Ay cómo se queja entre las ramas!
Amapola y clavel serás luego,
cuando el Macho despliegue su capa.
           
   
(Se acerca) Si tú vienes a la romería
a pedir que tu vientre se abra,
no te pongas un velo de luto,
sino dulce camisa de holanda.
           
    Vete sola detrás de los muros,
donde están las higueras cerradas,
y soporta mi cuerpo de tierra
hasta el blanco gemido del alba.
¡Ay cómo relumbra!
¡Ay cómo relumbraba!
           
    ¡Ay cómo se cimbrea la casada!            
   
HEMBRA. ¡Ay que el amor le pone
coronas y guirnaldas,
y dardos de oro vivo
en sus pechos se clavan!
           
   
MACHO. Siete veces gemía,
nueve se levantaba.
Quince veces juntaron
jazmines con naranjas.
           
   
HOMBRE 1. ¡Dale ya con el cuerno!            
   
HOMBRE 2. Con la rosa y la danza.            
   
HOMBRE 1. ¡Ay cómo se cimbrea la casada!            
   
(…)                
   
Federico García Lorca: Yerma. Cuadro 2º, Acto III (1934)

Versións:

Paco Ibáñez: La romería; Por una canción; 1990; Pista 9



Paco Ibáñez: La romería; A Galopar; 1992; CD2, Pista 4



Enrique Morente: Canciones de la romería*; En la Casa Museo Federico García Lorca de Fuente Vaqueros; 2001**; Pista 4




Paco Ibáñez: Si tú vienes a la romería; Concierto en el Palau de la Música de Barcelona; 2002; Pista 15




Paco Ibáñez: La romería; Concierto en el Espai de Música y Danza de la Generalitat, Barcelona; 2003; Pista 6




Paco Ibáñez: Si tú vienes a la romería; Concierto en Gernika; 2006; Pista 4

(Directo da versión do disco Por una canción, do ano 1990)





Paco Ibáñez: La romería; Canta a los poetas andaluces; 2008; Cd1, Pista 10

(Remasterización da versión do disco Por una canción, do ano 1990)





*[A versión musical de Enrique Morente está composta por varios poemas incluidos no cadro 2º do acto III da obra Yerma, do ano 1934: No te pude ver, En el río de la sierra, Si tú vienes a la romería, El cielo tiene jardines e En esta romería.]
**[Remasterización do orixinal editado en vinilo no ano 1990 pola Diputación Provincial de Granada, cunha tirada limitada de carácter protocolario para a Casa-Museo Federico García Lorca, e que nunca chegou aos circuitos comerciais.]

domingo, 14 de septiembre de 2014

Alma ausente

No te conoce el toro ni la higuera,
ni caballos ni hormigas de tu casa.
No te conoce el niño ni la tarde
porque te has muerto para siempre.


No te conoce el lomo de la piedra,
ni el raso negro donde te destrozas.
No te conoce tu recuerdo mudo
porque te has muerto para siempre.


El otoño vendrá con caracolas,
uva de niebla y montes agrupados,
pero nadie querrá mirar tus ojos
porque te has muerto para siempre.


Porque te has muerto para siempre,
como todos los muertos de la Tierra,
como todos los muertos que se olvidan
en un montón de perros apagados.


No te conoce nadie. No. Pero yo te canto.
Yo canto para luego tu perfil y tu gracia.
La madurez insigne de tu conocimiento.
Tu apetencia de muerte y el gusto de su boca.

La tristeza que tuvo tu valiente alegría.
Tardará mucho tiempo en nacer, si es que nace,
un andaluz tan claro, tan rico de aventura.
Yo canto su elegancia con palabras que gimen
y recuerdo una brisa triste por los olivos.

Federico García Lorca: Llanto por Ignacio Sánchez Mejías (1935)

Versións:
Margarita Xirgu: Llanto por Ignacio Sánchez Mejías; Federico García Lorca por Margarita Xirgu; Col. Los poetas, nº1; Buenos Aires; 1959*; Lado 2, Corte 5



Paco Rabal: Alma ausente**; García Lorca: Llanto por Ignacio Sánchez Mejías. Ediciones El Siglo de Oro, nº 101; 1962; Cara 2, Corte 2



Jarcha: Llanto por Ignacio Sánchez Mejías***; A la memoria de Federico García Lorca; 1984; Pista 5



Ana Belén: Alma ausente; Lorquiana. Poemas de Federico García Lorca; 1998; Pista 12



Enrique Morente: Alma ausente; Llanto por Ignacio Sánchez Mejías; 2010; Pista 2



*[Descoñecemos a data real de publicación deste disco, ainda que coidamos foi entre os anos 1957 e 1959 (peíodo entre a renuncia de Margarita Xirgu ás direccións da Escola Municipal de Arte Dramático de Montevideo —EMAD— e da Comedia Nacional do Uruguay, e a interpretación da parte recitada da cantata Llanto por Ignacio Sánchez Mejías do compositor Mauricio Ohana).]
**[Son cunha mala calidade. Non dispoñemos dunha copia mellor.]
***[A versión musical do grupo Jarcha está composta polos derradeiros 4 versos do primeiro poema da obra: La cogida y la muerte; a maior parte do segundo poema da obra: La sangre derramada, e; os derradeiros 4 versos do último poema da obra: Alma ausente.]

viernes, 12 de septiembre de 2014

Galán

Galán
galancillo.
En tu casa queman tomillo.

Ni que vayas, ni que vengas,
con llave cierro la puerta.

Con llave de plata fina.
Atada con una cinta.

En la cinta hay un letrero:
"Mi corazón está lejos."

No des vueltas en mi calle.
¡Déjasela toda al aire!

Galán,
galancillo.
En tu casa queman tomillo.

Federico García Lorca: Canciones (1921-1924) (1927)

Versións:
Vicente Monera: Galán galancillo; www.musicaypoemas.com; 2008;

miércoles, 10 de septiembre de 2014

En esta romería

(…)

MACHO.
                               En esta romería
                               el varón siempre manda.
                               Los maridos son toros,
                               el varón siempre manda,
                               y las romeras flores,
                               para aquel que las gana.

NIÑO.
                               Dale ya con el aire.

HOMBRE 2.
                               Dale ya con la rama.

MACHO.
                               ¡Venid a ver la lumbre
                               de la que se bañaba!

HOMBRE 1.
                               Como junco se curva.

NIÑO.
                               Y como flor se cansa.

HOMBRES.
                               ¡Que se aparten las niñas!

MACHO.
                               ¡Que se queme la danza
                               y el cuerpo reluciente
                               de la limpia casada!

(Se van bailando con son de palmas y música. Cantan.)

                               El cielo tiene jardines
                               con rosales de alegría:
                               entre rosal y rosal,
                               la rosa de maravilla.

(…)

Federico García Lorca: Yerma (1934)

Versións:

Enrique Morente: Canciones de la romería*; En la casa museo Federico García Lorca de Fuente Vaqueros; 2001**; Pista 4



*[A versión musical de Enrique Morente está composta por varios poemas incluidos no cadro 2º do acto III da obra Yerma, do ano 1934: No te pude ver, En el río de la sierra, Si tú vienes a la romería, El cielo tiene jardines e En esta romería.]
**[Remasterización do orixinal editado en vinilo no ano 1990 pola Diputación Provincial de Granada, cunha tirada limitada de carácter protocolario para a Casa-Museo Federico García Lorca, e que nunca chegou aos circuitos comerciais.]

martes, 9 de septiembre de 2014

Ai, capitán

¡Chorar, chorar, mentres o barco rompe
contra o solpor, na noite!

A túa pipa non verán meus ollos
fomegar máis;
nin o teu riso, para sempre inmenso
abrente na mar.
Lume che din, cinza me queda. ¡Cinza,
capitán!

Soia a sirea do teu barco
toda a eternidá.
Fume nos ollos, area fría
nas miñas maus.
E en boca que perdín, a longa pipa
fumando a miña vida, capitán.

¡Chorar, chorar,
como sempre choraron as mulleres,
ai capitán, con barcos ou sen eles!

Xosé María Díaz Castro: Nimbos (1961)

Versións:
2naFronteira: Ai, capitán; Zapatiños para Díaz Castro; 2014; Pista 13