martes, 28 de febrero de 2017

Aquí vino y se fue

            XVIII

                        Y dexas Pastor santo,
                        tu grey en este valle hondo, escuro.
                                FRAY LUIS DE LEÓN

Aquí vino…
y se fue.
Vino, nos marcó nuestra tarea
y se fue.

Tal vez detrás de aquella nube
hay alguien que trabaja
lo mismo que nosotros,
y tal vez
las estrellas
no son más que ventanas encendidas
de una fábrica
donde Dios tiene que repartir
una labor también.

Aquí vino
y se fue.
Vino, llenó nuestra caja de caudales
con millones de siglos y de siglos,
nos dejó unas herramientas…
y se fue.

Él, que lo sabe todo,
sabe que estando solos
sin Dioses que nos miren
trabajamos mejor.
Detrás de ti no hay nadie. Nadie,
ni un maestro, ni un amo, ni un patrón.
Pero tuyo es el tiempo. El tiempo y esa gubia
con que Dios comenzó la Creación.

León Felipe: Versos y oraciones del caminante (1930)

Versións:
Walberto Mendoza: La ascensión; Antología rota de León Felipe; 2014; Pista 2

domingo, 26 de febrero de 2017

Negro bembón

¿Por qué te pone tan bravo,
cuando te dicen negro bembón,
si tiene la boca santa,
negro bembón?

Bembón así como ere
tiene de to;
Caridad te mantiene,
te lo da to.

Te queja todavía,
negro bembón;
sin pega y con harina
negro bembón…,
majagua de dril blanco,
negro bembón;
zapato de do tono,
negro bembón.

Bembón así como ere,
tiene de to;
¡Caridad te mantiene,
te lo da to!

Nicolás Guillén: Sóngoro cosongo* (1931)

Versións:
Enrique Morente: Negro bembón**; Negra, si tú supieras; 1992; Pista 8



*[O poema aparecería publicado, por vez primeira, na páxina Ideales de una raza do Diario de la Marina, de La Habana, o 20 de abril de 1930, xunto a outros sete poemas, baixo o título xenérico de Motivos de son. Nese mesmo mes imprimiríanse os oito poemas nun libro de tirada moi limitada (menos de 100 exemplares), publicado en La Habana, co título antedito e co selo da Imprenta y Papelería de Rambla, Bouza y Cía.]
**[A versión musical de Enrique Morente inclúe tamén a canción Vidalita de Marchena.]

Sé todos los cuentos

                        II

Yo no sé muchas cosas, es verdad.
Digo tan sólo lo que he visto.
Y he visto:
que la cuna del hombre la mecen con cuentos,
que los gritos de angustia del hombre los ahogan con cuentos,
que el llanto del hombre lo taponan con cuentos,
que los huesos del hombre los entierran con cuentos,
y que el miedo del hombre...
ha inventado todos los cuentos.

Yo sé muy pocas cosas, es verdad,
pero me han dormido con todos los cuentos...
y sé todos los cuentos.

León Felipe: Un signo… Quiero un signo. Llamadme publicano (1950)

Versións:
Aguaviva: Los cuentos; Cada vez más cerca; 1970; Cara A, Corte 5



Dina Rot: Yo sé todos los cuentos*; Yo canto a los poetas; 1971; Lado A, Corte 1



Paco Ibáñez: No me contéis más cuentos*; León Felipe y sus intérpretes, Vol.2; 1977; Lado A, Corte 2



Dina Rot: Yo sé todos los cuentos*; Yo canto a los poetas – Cartas; 1998; Pista 2

(Reedición da versión do disco Yo canto a los poetas, do ano 1971.)



Paco Ibáñez: No me contéis más cuentos*; Les concerts de Paco Ibáñez a Paris**; 2002; Pista 21



Amancio Prada e Juan Carlos Mestre: Romero sólo = Como tú = Sé todos los cuentos***; Zamora****; 2007; Pista 3



Evoéh: Cuentos*****; El poeta del viento; 2015; Pista 8



*[As versións musicais de Paco Ibáñez e Dina Rot complétanse con algúns versos soltos do poema Quiero… sueño, da obra de León Felipe: Llamadme publicano, do ano 1950.]
**[Este CD recolle as grabacións orixinais dos concertos de Paco Ibáñez en París: La Sorbone (1969) e Le Palais des Sports (1971).]
***[A versión musical comeza co recitativo da primeira estrofa do poema Romero sólo… da obra de León Felipe: Versos y oraciones del caminante (1930), na voz de Juan Carlos Mestre, segue coa musicalización do poema Como tú, da obra de León Felipe: Versos y oraciones del caminante (1920), interpretada por Amancio Prada, e remata co recitativo deste poema na voz de Juan Carlos Mestre.]
****[Concerto conmemorativo do IVº Centenario do Teatro Principal de Zamora. 7 de Octubre de 2006. Zamora.]
*****[A versión musical do grupo Evoéh está seguida do poema Trampas, da obra de León Felipe: Llamadme publicano, do ano 1950.]

viernes, 24 de febrero de 2017

Amor

Si vieras en qué playa te he querido
y en qué estrella te ocultas invencible,
qué acentos de mi voz has escogido,
hasta dónde te hunde lo imposible
desde mi sueño al tuyo melodioso
como una clara ola que me inunda.

Cruzáramos los dos el negro foso
de la tierra y el mar que nos circunda,
y cruzáramos más: la tibia fuente
de luz definidora, el campo serio
de flor que nos aguarda, y, lentamente,
hiciéramos de amor un fijo imperio.

Cintio Vitier: Vísperas (1953)

Versións:
Pablo Milanés e José Mª Vitier: Amor; Canción de otoño; 2014; Pista 6

jueves, 23 de febrero de 2017

Negra sombra

Cando penso que te fuches,
negra sombra que me asombras,
ó pé dos meus cabezales
tornas facéndome mofa.

Cando maxino que es ida,
no mesmo sol te me amostras,
i eres a estrela que brila,
i eres o vento que zoa.

Si cantan, es ti que cantas,
si choran, es ti que choras,
i es o marmurio do río
i es a noite i es a aurora.

En todo estás e ti es todo,
pra min i en min mesma moras,
nin me abandonarás nunca,
sombra que sempre me asombras.

Rosalía de Castro: Follas Novas (1880)

Versións:
Antoñita Moreno: Negra sombra; Ronda de España; 1965; Cara A, Corte 1



Los Tamara: Negra sombra; Miña Galicia verde; 1974; Cara A, Corte 3



Bibiano: Negra sombra; Aluminio; 1979; Cara B, Corte 5



Pepe Domingo Castaño: Negra sombra; Galleguiños; 1979; Cara A, Corte 5



Amancio Prada: Negra sombra; Dulce vino de olvido; 1985; Cara B, Corte 2



Amancio Prada: Negra sombra; Canta a Galicia; 1986; Cara A, Corte 1

(Reedición da versión do disco Dulce vino de olvido, do ano 1985.)




Carlos Núñez e Luz Casal: Negra sombra; A irmandade das estrelas; 1996; Pista 4



Amancio Prada: Negra sombra; Rosas a Rosalía; 1997; Pista 18



Astarot: Negra sombra; O sentir dunha terra; 2000; Pista 1



Carlos Núñez e Luz Casal: Negra sombra; Todos os mundos; 2002; Pista 9

(Reedición da versión do disco A irmandade das estrelas, do ano 1996.)



Miro Casabella: Cando penso que …; Orvallo; 2004; Pista 5



Amancio Prada; Negra sombra; Rosalía siempre; 2005; Pista 17

(Reedición da versión do disco Rosas a Rosalía, do ano 1997.)




María do Ceo: Negra sombra; Tan lonxe, Tão longe; 2007; Pista 9



Abe Rábade e Gaudi Galego: Negra Sombra; Rosalía 21; 2008; Pista 5



Roger Mas: Negra sombra; Roger Mas i la cobla Sant Jordi ciutat de Barcelona; 2012; Pista 14



Najla Shami: Negra sombra; Na lingua que eu falo; 2013; Pista 5



Amancio Prada: Negra sombra; Resonancias de Rosalía; 2014; Pista 13

(Reedición da versión do disco Rosas a Rosalía, do ano 1997.)

domingo, 19 de febrero de 2017

Huye del triste amor, amor pacato

                        V

    Huye del triste amor, amor pacato,
sin peligro, sin venda ni aventura,
que espera del amor prenda segura,
porque en amor locura es lo sensato.
    Ese que el pecho esquiva al niño ciego
y blasfemó del fuego de la vida,
de una brasa pensada, y no encendida,
quiere ceniza que le guarde el fuego.
    Y ceniza hallará, no de su llama
cuando descubra el torpe desvarío
que pedía, sin flor, fruto en la rama.
    Con negra llave el aposento frío
de su tiempo abrirá. ¡Desierta cama,
y turbio espejo y corazón vacío!

Antonio Machado: Sonetos. Nuevas canciones (1924)

Versións:
Antonio Portanet: Soneto; Noche de cuatro lunas; 1983; Lado A, Corte 5

martes, 14 de febrero de 2017

Negra-Flor

(*)

    Ya la flor de la noche
duerme la nana,
con la frente caída
y las alas plegadas.

    Negra-Flor, no despiertes,
hasta que la mañana
te haga flor del corpiño
de la alborada.

    Negra-Flor, no despiertes,
hasta que el aire
en su corpiño rosa
te haga un encaje.

Rafael Alberti: Marinero en tierra (1925)

Versións:
Paco Damas: Negra flor; Canta a Luis Cernuda y Rafael Alberti (1902-2002); 2002; Pista 7



*[Titulada nas edicións posteriores á prínceps: Nana de Negra-flor.]

sábado, 11 de febrero de 2017

Como un pulgón

Yo no puedo tener un verso dulce
que anestesie el llanto de los niños
y mueva suavemente las hamacas como una brisa esclava.
Porque yo no he venido aquí a hacer dormir a nadie.
Además... esa tempestad ¿quién la detiene?

¡Eh, tú varón confiado que dormitas!
                    Levántate, recoge tus zapatos y prosigue...
Porque yo no he venido aquí a hacer dormir a nadie.

Hacia las cumbres trepan los dioses
                    extenuados buscando un resplandor.

Y aquí voy yo con ellos,
entre el sudor y el polvo de sus inmensos pies descalzos,
          aquí voy yo con ellos, atropellado y sacudido
          pero agarrándome a sus plantas como las
          pinzas de un insecto, clavándome en su carne,
hundíendome en su sangre
como un pulgón,
como una nigua... maldiciendo, blasfemando...
Porque yo no he venido aquí a hacer dormir a nadie:
ni a los niños
ni a los hombres
ni a los dioses.

León Felipe: Llamadme publicano* (1950)

Versións:
León Felipe: Como un pulgón; León Felipe por él mismo. Col. Voz Viva. UNAM. México; 1967; Cara A, Corte 3



León Felipe: Como un pulgón; León Felipe y sus intérpretes, Vol.2; 1977; Lado B, Corte 9

(Recitativo semellante ao do disco León Felipe por él mismo, do ano 1967.)




*[Publicado con este título por el editor Almendros y Cia. Editores, S.A. de México. El título original de la obra era Versos y blasfemias del caminante.]

jueves, 9 de febrero de 2017

Navegar

Que me pongan en la frente
Una condecoración.
Y me nombren capitana
De una nave sin timón.


Por los mares quiero ir
Corriendo entre Sur y Norte,
Que quiero vivir, vivir,
Sin leyes ni pasaporte.


Perdida por los azules
Navegar y navegar.
Si he nacido tierra adentro,
Me muero por ver el mar.

Concha Méndez: Canciones de mar y tierra (1930)

Versións:
Alfredo Arrebola: Navegando; Luna del 27 “En cante jondo”; 1998; Pista 12

Como aquella nube blanca

            VIII

Ayer estaba mi amor
como aquella nube blanca
que va tan sola en el cielo
y tan alta...
como aquella
que ahora pasa
junto a la luna
de plata.
Nube
blanca
que vas tan sola en el cielo
y tan alta
junto a la luna
de plata...
vendrás a parar
mañana
igual que mi amor
en agua...
en agua del mar
amarga...

Mi amor tiene el ritornelo
del agua, que sin cesar
en nubes sube hasta el cielo
y en lluvia baja hasta el mar.

Y el agua aquel ritornelo
de mi amor, que sin cesar
en sueños sube hasta el cielo
y en llanto baja hasta el mar.

León Felipe: Versos y oraciones del caminante (1920)

Versións:
Soledad Bravo: Como aquella nube blanca; Canto la poesía de mis compañeros*; 1973; Cara B, Corte 3



Soledad Bravo: Como aquella nube blanca; Soledad con SIDOR; 1975; Pista 15

(Reedición da versión do disco Canto la poesía de mis compañeros, do ano 1975.)



Soledad Bravo: Como aquella nube blanca; Antología uno: el arte de Soledad Bravo; 2005; Pista 15

(Reedición da versión do disco Canto la poesía de mis compañeros, do ano 1975.)



Walberto Mendoza: Como aquella nube blanca; Antología rota de León Felipe; 2014; Pista 6



*[A versión musical de Soledad Bravo aparece só na edición venezolana deste disco, non na edición española dese mesmo ano.]

martes, 7 de febrero de 2017

Nasín cando as prantas nasen

Nasín cando as prantas nasen,
no mes das froles nasín,
nunha alborada mainiña,
nunha alborada de abril.
Por eso me chaman Rosa,
mais a do triste sorrir,
con espiñas para todos,
sin ningunha para ti.

Desque te quixen, ingrato,
todo acabou para min,
que eras ti para min todo,
miña groria e meu vivir.


¿De qué, pois, te queixas, Mauro?
¿De qué, pois, te queixas, di,

cando sabes que morrera
por te contemplar felís?

Duro cravo me encravaches
con ese teu maldesir,
con ese teu pedir tolo
que non sei qué quer de min,

pois diche canto dar puden
avariciosa de ti.

O meu corasón che mando
cunha chave para o abrir.
Nin eu teño máis que darche,
nin ti máis que me pedir.


Rosalía de Castro: Cantares Gallegos (1863)

Versións:
2naFronteira: Rosa de abril; Alma; 2013; Pista 10



Roi Casal e Silvia Ferre: Rosa*; Donos do noso destino; 2014; Pista 1



Colectivo Bomba: Rosalía; Yeah!; 2014; Pista 4



Tempo catro sexteto: Nasín cando as prantas nasen; Os ollos que falan; 21014; Pista 8



*[A versión musical de Roi Casal está composta por este e mais o poema Quíxente tanto, meniña da obra de Rosalía de Castro Cantares Gallegos, do ano 1863.]

lunes, 6 de febrero de 2017

Ahora de pueblo en pueblo

Ahora de pueblo en pueblo
errando por la vida,
luego de mundo en mundo errando por el cielo
lo mismo que esa estrella fugitiva...
¿Después?... Después...
ya lo dirá esa estrella misma,
esa estrella romera
que es la mía,
esa estrella que corre por el cielo sin albergue
como yo por la vida.

León Felipe: Versos y oraciones del caminante (1920)

Versións:
León Felipe: Poemas menores*; León Felipe por él mismo. Col. Voz Viva. UNAM. México; 1967; Lado A, Corte 2



León Felipe: Ahora de pueblo en pueblo; León Felipe y sus intérpretes, Vol.2; 1977; Lado B, Corte 4



Walberto Mendoza: Ahora de pueblo en pueblo; Antología rota de León Felipe; 2014; Pista 26



Evoéh: De pueblo en pueblo; El poeta del viento; 2015; Pista 2



*[O recitativo de León Felipe está precedido polos poemas Nadie fue ayer, Para mí el bordón solo…, Qué me importa que se borren (Versos y oraciones de caminante, 1920), Huyen… Se ve que huyen (Versos y oraciones de caminante, 1930), No es lo que me trae cansado e Qué día tan largo (Versos y oraciones de caminante, 1920); e seguido polos poemas Corazón mío, Cuando me han visto solo y recostado, Qué solo estoy, Señor (Versos y oraciones de caminante, 1920) e Más sencilla… más sencilla e Cristo (Versos y oraciones de caminante, 1930).]

sábado, 4 de febrero de 2017

nao senlleira

¡Quen dera ser nao senlleira
naquel mar non presentido
das xa mergulladas terras!

Sen ceo, sen astros, sen vento
sempre á toa polas ondas
deitado no esquecimento.

nin andar nin desandar,
nin ter outro coido acedo
que leixarse ir polo mar…


¡Quen dera ser nao senlleira!
Sen fito —estrela nin porto
ser eu a propia ribeira!!

¡Quen dera…!

                    1932

Fermín Bouza Brey: Nao senlleira (1933)

Versións:
Xosé Lueiro: Nao senlleira; Aire; 2005; Pista 1

viernes, 3 de febrero de 2017

Dende aquí vexo un camiño

    Dende aquí vexo un camiño
que non sei adónde vai;
polo mismo que n'o sei,
quixera o poder andar.
Istreitiño sarpentea
antre prados e nabals,
i anda ó feito, aquí escondido,
relumbrando máis alá.
Mais sempre, sempre tentándome
co seu lindo crarear,
que eu penso, non sei por qué,
nas vilas que correrá,
nos carballos que o sombrean,
nas fontes que o regarán.
Camiño, camiño branco,
non sei para dónde vas;
mais cada vez que te vexo,
quixera poderte andar.
Xa collas para Santiago,
xa collas para o Portal,
xa en San Andrés te deteñas,
xa chegues a San Cidrán,
xa, en fin, te perdas... ¿quén sabe
en dónde?, ¡qué máis me dá!
Que ojallá en ti me perdera
pra nunca máis me atopar...
Mais ti vas indo, vas indo,
sempre para donde vas,
i eu quedo encravada en onde
arraigo ten o meu mal.
Nin fuxo, non, que anque fuxa
dun lugar a outro lugar,
de min mesma, naide, naide,
naide me libertará.

Rosalía de Castro: Follas Novas (1880)

Versións:
Najla Shami: Camiño branco; Na lingua que eu falo; 2013; Pista 4

jueves, 2 de febrero de 2017

Nanas de la cebolla

La cebolla es escarcha
cerrada y pobre.
Escarcha de tus días
y de mis noches.
Hambre y cebolla,
hielo negro y escarcha
grande y redonda.
                               
 
En la cuna del hambre
mi niño estaba.
Con sangre de cebolla
se amamantaba.
Pero tu sangre,
escarchada de azúcar,
cebolla y hambre.
                               
 
Una mujer morena
resuelta en luna
se derrama hilo a hilo
sobre la cuna.
Ríete, niño,
que te tragas la luna
cuando es preciso.
                               
 
Alondra de mi casa,
ríete mucho.
Es tu risa en tus ojos
la luz del mundo.
Ríete tanto
que en el alma al oírte
bata el espacio.
                               
 
Tu risa me hace libre,
me pone alas.
Soledades me quita,
cárcel me arranca.
Boca que vuela,
corazón que en tus labios
relampaguea.
                               
 
Es tu risa la espada
más victoriosa,
vencedor de las flores
y las alondras.
Rival del sol.
Porvenir de mis huesos
y de mi amor.
                               
 
La carne aleteante,
súbito el párpado,
el niño como nunca
coloreado.
¡Cuánto jilguero
se remonta, aletea,
desde tu cuerpo!
                               
 
Desperté de ser niño:
nunca despiertes.
Triste llevo la boca:
ríete siempre.
                               
Siempre en la cuna,
defendiendo la risa
pluma por pluma.
                               
 
Ser de vuelo tan alto,
tan extendido,
que tu carne es el cielo
recién nacido.
¡Si yo pudiera
remontarme al origen
de tu carrera!
                               
 
Al octavo mes ríes
con cinco azahares.
Con cinco diminutas
ferocidades.
Con cinco dientes
como cinco jazmines
adolescentes.
                               
 
Frontera de los besos
serán mañana,
cuando en la dentadura
sientas un arma.
Sientas un fuego
correr dientes abajo
buscando el centro.
                               
 
Vuela niño en la doble
luna del pecho:
él, triste de cebolla,
tú, satisfecho.
                               
No te derrumbes.
No sepas lo que pasa
ni lo que ocurre.
                               
 
Miguel Hernández: Cancionero y romancero de ausencias (1938-1941) (1958)

Versións:
Enrique Morente: Nanas de la cebolla; Homenaje flamenco a Miguel Hernández; 1971; Cara A, Corte 3



Joan Manuel Serrat: Nanas de la cebolla; Miguel Hernández; 1972; Cara B, Corte 1



Alberto Cortez: Nanas de la cebolla; A mis amigos; 1975; Pista 8



Joan Manuel Serrat: Nanas de la cebolla; Álbum de oro; 1981; LP3: Mis poetas; Cara B, Corte 2

(Reedición da versión do disco Miguel Hernández, do ano 1972.)



Grupo Tarancón: Nanas de la cebolla; Gracias a la vida; 1981; Cara A, Corte 6



Alberto Cortez e Joan Manuel Serrat: Nanas de la cebolla; Cómplices; 1989; Pista 6



Alberto Cortez: Nanas de la cebolla; Coincidencias; 1990; Pista 6

(Reedición da versión do disco A mis amigos, do ano 1975.)



Joan Manuel Serrat: Nanas de la cebolla; 24 páginas inolvidables; 1993; CD2; Pista 7

(Reedición da versión do disco Miguel Hernández, do ano 1972.)



Alberto Cortez e Joan Manuel Serrat: Nanas de la cebolla; Testimonio; 1997; Pista 7

(Reedición da versión do disco Cómplices, do ano 1989.)



Enrique Morente: Nanas de la cebolla; Selección; 1997; Pista 8

(Reedición da versión do disco Homenaje flamenco a Miguel Hernández, do ano 1971.)



Alberto Cortez e Joan Manuel Serrat: Nanas de la cebolla; Madres; 2000; Pista 9

(Reedición da versión do disco Cómplices, do ano 1989.)



Miguel Rivera: Nanas de la cebolla; Verdesperanza; 2000; Pista 6



Alberto Cortez e Joan Manuel Serrat: Nanas de la cebolla; En un rincón del alma; 2001; CD2, Pista 5

(Reedición da versión do disco Cómplices, do ano 1989.)



Alberto Cortez: Nanas de la cebolla; Sinfónico; 2004; Pista 3



Lole: Las nanas de la cebolla; Ni el oro ni la plata; 2004; Pista 9



Alberto Cortez e Joan Manuel Serrat: Nanas de la cebolla; Oro. Grandes Éxitos; 2005; Pista 1

(Reedición da versión do disco Cómplices, do ano 1989.)



Cuarteto vocal Vox4: Nanas de la cebolla; Voces y palabras. Canciones y poemas de España y Latinoamérica; 2005; Pista 12



Alberto Cortez: Las nanas de la cebolla; Acústico; 2007; CD1, Corte 11



Síntesis: Nanas de la cebolla; Cuba le canta a Serrat, Vol.2 (VVAA); 2007; CD2, Pista 2



Vicente Monera: Nanas de la cebolla; www.musicaypoemas.com; 2008;



Enrique Morente: Nanas de la cebolla; Morente + Flamenco; 2010; Pista 3



Fraskito: Nanas de la cebolla; Tierra y sangre; 2010; Pista 6



José Mercé e Pasión Vega: Nanas de la cebolla; Ruido; 2010; Pista 10



María de Medeiros: Nanas de la cebolla; Señora. Ellas cantan a Serrat (VVAA); 2010; Pista 12



Enrique Morente: Nanas de la cebolla; Cantares. Los artistas flamencos cantan a Serrat (VVAA); 2011; Pista 11

(Reedición da versión do disco Morente + Flamenco, do ano 2010.)




*[Por razóns de espazo etiquetouse ao Grupo Tarancón como Tarancón, a Miguel Rivera como Rivera, ao Cuarteto vocal Vox4 como Vox4, e a María de Medeiros como Medeiros.]