viernes, 30 de junio de 2017

Epitalamio 2

Doce mirar, espello da esperanza,
lúa gris como un ave tenra, dame
un anaco da serra —toxo, herdanza
de lama triste— para esquence-lo arame

de espiño que regula os nosos pasos.
E lembremos, amor, os camaradas
que rebeldes, de ferro foron, casos
de extremas libertades abrasadas.

E agora pronunciemos —Fresco, Ponte,
Curuzás e Raúl e máis Foucellas—
os nomes, meu amor e doce porto.

E lembremos o pobo que no monte
non tivo coutos, marcos, muradellas
e foi libre, rebelde e está morto.

Xosé Luis Méndez Ferrín: Poesía enteira de Heriberto Bens (1980)

Versións:
Aurora López, Teresa Luján e Andrés Pociña: Epitalamio 2; Saloucos. 15 poetas da terra nai; 1999; Pista 11

jueves, 29 de junio de 2017

O afiador

Anda o afiador na aldea:
¡o seu silbato sentín!
Anda o afiador na aldea
¡aínda que eu non o vin!

Seu chifre de sete notas
é solermino e levián:
¡ten a limpeza da aurora,
tristura ten de serán!

Anda o afiador na aldea
seu oficio a pregoar,
¡con sete notas no chifre
e a súa roda de afiar!

Afía brosas e fouces
coitelos… ¡o que lle salla!
¡Eu quero, nai, que me afie
as tesouras e a navalla!

¡Quero ollar ao afiador
darlle a roda co pe dreito,
cómo a roda ceiba chispas,
sementa raios a eito…!

¡O afiador co seu chifre
éncheme de señardá…!
¿De ónde ven o afiador?
O afiador, ¿a ónde irá?

Manuel María: Os soños na gaiola (1968)

Versións:
Suso Vaamonde: O afinador; Os soños na gaiola; 1978; LP1, Cara B, Corte 2

martes, 27 de junio de 2017

El hombre del ají

¿Cómo resiste el Zoilo Guaquinchay
sobre el silencio inmóvil de la piedra,
dándole al socavón, dándose y dando
un golpe a la tiniebla y otro afuera?
Un combo aquí, porque no tengo madre
y otro por si, cavando, la tuviera;
dándole, dando con paciencia oscura
a la ternura hembra de la tierra.
Porque no puede ser, porque no puedo,
porque puede que sí, puede que pueda
estar agonizando mientras vive,
mientras resiste con la lengua afuera.

El hombre del ají mira de lejos
por los ojos hurones de la siesta
y entonces se le ve, profundamente,
que le queda infinita la tristeza;
que ya no es suya, que la trajo al hombro
una heredad de Mita y Encomienda
y polvosa de siglos, se hizo polvo
entre sus sometidas polvaredas.

Él mata el hambre con sabor picante
y demora a la muerte en su acullico,
se redime en la aloja, cuando puede,
y en la macha feroz llora su grito.
A vacilantes pasos de baguala
viene, el día de pago, tropezando:
a manotones con su propio incendio,
náufrago para siempre en su naufragio.

Bebe su situación, come y no come,
esconde el hambre antigua en su sancocho,
moja la soledad en los boliches
y ella lo espera atrás del trago pobre:
Acodada en su sombra, cavilosa,
teje su telaraña en los rincones,
hasta que el Zoilo Guaquinchay se entrega
y entonces, se lo lleva a empujones.

En la raída euforia de la noche
le amontonan la sombra las estrellas,
eructa, como un dios, hacia el olvido
y queda tambaleando en la insolencia.
¿Así que agonizando, Guaquinchay?
¿Conque echándole ají a todas las penas?
¿Noviando con la muerte? ¿Has olvidado
que la muerte se acuesta con cualquiera?

De un modo muy nocturno, el Zoilo sabe
que hay que matar al hambre, despenarlo,
que un cuchillo de ají y otro de furia
pueden, remotamente, arrinconarlo
y entonces, con un pan de trigo joven
y un día cereal y un vino largo,
darle de frente donde más nos duele
y no engañarlo más con el picante.
De una manera oscura, el Zoilo piensa
que se puede poder, que acaso pueda
liberar el ají de sus verdugos
y devolverlo júbilo a la mesa.
Por eso es que resiste allí debajo
del ataúd minero de la piedra,
porque puede que sí que esté pudiendo,
porque puede poder, puede que pueda
rescatar del ají su fiesta pura
y abrirle un socavón a las tinieblas.

Armando Tejada Gómez: Canto popular de las comidas (1974)

Versións:
Armando Tejada Gómez: El hombre del ají; Vigencia; 2005; CD3: Registros inéditos; Pista 8



*[Por razóns de espazo nunha entrada anterior, etiquetouse a Armando Tejada Gómez, intérprete, como Tejada. Respectamos a etiqueta actual para evitar duplicidades.]

Nouturnio

Da aldea lexana fumegan as tellas;
detrás dos petoutos vai póndose o sol;
retornan prós eidos coa noite as ovellas
tiscando nas veiras o céspede mol.

Un vello, arrimado nun pau de sanguiño,
o monte atravesa de cara ó piñar.
Vai canso; unha pedra topou no camiño
e nela sentouse pra folgos tomar.

            —¡Ai! —dixo—, ¡que triste!
            ¡que triste eu estou!
            I on sapo, que oía,
            repuxo: —¡Cro, cro!

¡Ás ánemas tocan!... Tal noite como esta
queimóuseme a casa, morreume a muller;
ardeume a xugada na corte, i a besta,
na terra a semente botouse a perder.

Vendín prós trabucos bacelos e hortas
e vou polo mundo de entón a pedir;
mais cando non topo pechadas as portas
os cans sáienme a elas e fanme fuxir.

            —Canta, sapo, canta;
            ti i eu ¡somos dous!...—
            I o sapo, choroso,
            cantaba: —¡Cro, cro!

Soliños estamos antrambos na terra,
mais nela un buraco ti alcontras i eu non;
a ti non te morden os ventos da serra,
i a min as entranas i os ósos me ron.

Ti, nado nos montes, nos montes esperas,
decote cantando, teu térmeno ver;
eu, nado entre os homes, dormento entre as feras,
e morte non acho, si quero morrer.

            —Xa tocan... Recemos
            ¡que dicen que hai Dios!...—
            El reza, i o sapo
            cantaba: —¡Cro, cro!

A noite cerraba, i o raio da lúa
nas lívidas cumes comenza a brilar;
curisco que tolle nos álbores brúa
i escóitase ó lexos o lobo oubear.
   
O probe do vello cos anos cangado,
ergueuse da pedra i o pau recadou;
virou para os ceos o puño pechado,
e cara ós touzales rosmando marchou...

            Cos ollos seguíndoo
            na escura extensión,
            o sapo quedouse
            cantando: —¡Cro, cro!

Curros Enríquez: Aires da miña terra (1880)

Versións:
Los Tamara: O vello e o sapo; Na fermosa Galicia; 1970; Cara 1, Corte 4



Los Tamara: O vello y o sapo; Canciones de oro de los Tamara; 1974; Cara A, Corte 4

(Reedición da versión do disco Na fermosa Galicia, do ano 1970.)



Luis Emilio Batallán: Nocturno; Ahí ven o maio; 1975; Cara B, Corte 5



Los Tamara: O vello y o sapo; O enxebre dos tamara; 1979; Disco 1, Cara A, Corte 3

(Reedición da versión do disco Na fermosa Galicia, do ano 1970.)



Los Tamara: O vello y o sapo; 7 anos de canción galega (VVAA); 1979; Cara 2, Corte 4

(Reedición da versión do disco Na fermosa Galicia, do ano 1970.)

lunes, 26 de junio de 2017

Historia dun grilo

Cantaba o grilo no monte
o seu ledo cri, cri, cri,
entre erbiñas e ramallos
moi feliz.

Dempóis foi pra unha lareira
perto do lume souril,
e de novo o seu grileo
fixo ouvir.

Pero un rapaz encerróuno
nunha gaioliña gris
e acabóuse a cantaruxa
do cri, cri.

Mais o grilo tanto fixo
que un día logróu saír,
e outra vez anda no lerio
cantarín.

Xosé Neira Vilas: Cantarolas e contos prá xente miuda (1975)

Versións:
Suso Vaamonde: Historia dun grilo; Cantarolas pra xente miuda; 1986; Lado A, Corte 3

domingo, 25 de junio de 2017

Non poso eu, Madre

—Véxovos, filla, tan de coraçón
chorar tan muito, que hei én pensar,
e véñovos por esto preguntar
que me digades, se Deus vos perdon,
¿por que mi andades tan triste chorando?
—Non poso eu, madre, sempre andar cantando.
—Non vos vexo eu, filla, sempre cantar
mais chorar muito, e teño que por én
algún amigo queredes gran ben,
e dicede ahora, se Deus vos ampar,
¿por que mi andades tan triste chorando?
—Non poso eu, madre, sempre andar cantando.

Pedro de Ver: Cantigas de amor e amigo (S. XII-XIII)

Versións:
Amancio Prada: Non poso eu, Madre; LeliaDoura; 1977; Cara A, Corte 4

viernes, 23 de junio de 2017

Deica abril

Quitando a pucha direiche
deica as rosas que veñen!
Carlota, Ofelia ou Pía
sexa un destes o teu nome ou outro,
deica as rosas que veñen!

Sob a choiva ou ao sol agárdame
non deixes que o vento te leve
morrer é mui doado
volverei aínda que co vento te foses,
que cinza sexan os ollos meus
que buscarte prometeron
cando volvan as rosas.

O tempo vai e vén e vira
eu feito de soños
sen saber quen ha morrer primeiro.
Deica as rosas que veñen
o corazón como a roda dun muíño,
días e días sen saber quen vivirá en abril
ti, Carlota, Ofelia ou Pía,
ou eu, xa perdido no tempo,
a pucha na man, hedra por dentro
e a poeira que escusa o rastro
das rosas que foron, perdido no mundo
deica as rosas que veñen!

Álvaro Cunqueiro: Herba aquí e acolá (1980)

Versións:
César Morán: Deica abril; Haberá primavera; 2011; Pista 2

Non hai no mundo ser tan desolado

Non hai no mundo ser tan desolado,
criatura máis ferida e pesarosa:
compañeiro da rosa ruborosa
e solidario irmao do desgraciado.

Eu nacín nunha casa moi fermosa
e, nela, deixei o meu pasado,
o tempo da nenez, o soño ousado
e a miña adolescencia tormentosa.

A claridade volvéuseme foscor
malia vivir en min o gran encanto
da casa petrucial que quero tanto.

Eu só son, amiga, feliz co teu amor
e co gozo sinselo deste canto
que purifica e sublima a miña dor.

Manuel María: Sonetos á casa de Hortas (1997)

Versións:
Uxía Senlle: A casa que quero tanto; Andando a terra. Uxía canta a Manuel María; 2013; Pista 2

miércoles, 21 de junio de 2017

Dóenme os ollos

      Dóenme os ollos
de mirar
como rube cada noite
a pedra,
de mirar
como rube o pranto
ao faiado dos días.
Dóenme os labres
de esperar
o milagre dos beizos
esquecidos;
de coidar
a ledicia dos despoboados
que enxendraron a terra.
Dóenme o sorriso amargurado
dos que foron
gastando os sonos
e amortallando as horas
sin un salaio de noxo.
Dóeme a vida
coma unha ferida acoitelada,
coma un anoitecer desleigado,
coma un cadaleito
cheo de rosas murchas.

María do Carme Kruckenberg: A sombra ergueita (1976)

Versións:
Aurora López e Teresa Luján: Dóenme os ollos; Saloucos. 15 poetas da terra nai; 1999; Pista 10

martes, 20 de junio de 2017

Noiturnio do adoescente morto

Imos silandeiros orela do vado
pra ver ô adolescente afogado.

Imos silandeiros veiriña do ar,
antes que ise río o leve pro mar.

Súa i-alma choraba, ferida e pequena
embaixo os arumes de pinos e d'herbas.

Agoa despenada baixaba da lúa
cobrindo de lirios a montana núa.

O vento deixaba camelias de soma
na lumieira murcha da súa triste boca.

¡Vinde mozos loiros do monte e do prado
pra ver o adoescente afogado!

¡Vinde xente escura do cume e do val
antes que ise río o leve pro mar!

O leve pro mar de curtiñas brancas
onde van e vên vellos bois de ágoa.

¡Ay, cómo cantaban os albres do Sil
sobre a verde lúa, coma un tamboril!

¡Mozos, imos, vinde, aixiña, chegar
porque xa ise río m'o leva pra o mar!

Federico García Lorca: Seis poemas galegos (1935)

Versións:
Xoán Rubia: Noiturnio do adoescente morto; EP Edigsa-Xistral XIS 11; 1969; Cara A, Corte 2



Xoán Rubia: Noiturnio do adoescente morto; Lembranzas; 1977; Cara A, Corte 1



Xoán Rubia: Noiturnio do adoescente morto; 7 anos de canción galega (VVAA); 1979; Cara 2, Corte 1

(Reedición da versión do disco EP Edigsa-Xistral XIS 11, do ano 1969.)



Claudina e Alberto Gambino: Noiturno do adolescente morto; Danza na lúa. Seis poemas galegos; 1986; Cara B, Corte 4



César Morán: Noiturnio do adoescente morto; Río de son e vento; 1999; Pista 6

Formigas

Unha formiga leva,
outra formiga trai.
Todas xuntas carrexan e carrexan.
Tralarái.

O monte ponse escuro
cando a noitiña cai,
pero sigue a medrar o formigueiro.
Tralarái.

Están ledas por teren,
tras de tanto fai fai,
unha casa de seu feita por todas.
Tralarái.

Xosé Neira Vilas: Cantarolas e contos prá xente miuda (1975)

Versións:
Suso Vaamonde: Formigas; Cantarolas pra xente miuda; 1986; Cara B, Corte 3

domingo, 18 de junio de 2017

Noite no mundo

¡Noite no mundo, oco
de estrela arrincada,
onde teimo verte
de repente arder
sobre a miña vida
case consumida
na ourela da nada!

Ai ter teu alento
no meu rostro ó fin,
e eu diante os teus ollos
derrubarme en lus,
esvaerme no aire
que ti vas beber,
ser o teu rastro, ser
    o teu eco perdido
e, case, non ser.

Xosé María Díaz Castro: Nimbos (1961)

Versións:
2naFronteira: Noite no mundo; Zapatiños para Díaz Castro; 2014; Pista 2

Como viste o crepúsculo á mazaira

Tan lila como a seda entre os teus bucles
tan leda como ti trabas a lingua
disténdome escribindo estes poemas
que xurden das olladas dos sorrisos
dos líquidos triunfantes sobre a vida.

A imaxen que gravaches no meu peito
é de coral marfil ébano nácar
que vexo azul cobalto ou mar contigo:
ti levas lila seda entre os teus bucles
como viste o crepúsculo á mazaira.

Claudio Rodríguez Fer: Historia da lúa (1984)

Versións:
Aurora López e Teresa Luján: Como viste o crepúsculo á mazaira; Saloucos. 15 poetas da terra nai; 1999; Pista 15

sábado, 17 de junio de 2017

Nocturnos de la ventana

A la memoria de José Ciria y 
Escalante. Poeta

I
Alta va la luna.
Bajo corre el viento.

(Mis largas miradas,
exploran el cielo.)

Luna sobre el agua.
Luna bajo el viento.

(Mis cortas miradas,
exploran el suelo.)

Las voces de dos niñas
venían. Sin esfuerzo,
de la luna del agua,
me fui a la del cielo.

II
Un brazo de la noche
entra por mi ventana.

Un gran brazo moreno
con pulseras de agua.

Sobre un cristal azul
jugaba al río mi alma.

Los instantes heridos
por el reloj pasaban.

III
Asomo la cabeza
por mi ventana, y veo
cómo quiere cortarla
la cuchilla del viento.

En esta guillotina
invisible, yo he puesto
la cabeza sin ojos
de todos mis deseos.

Y un olor de limón
llenó el instante inmenso,
mientras se convertía
en flor de gasa el viento.

IV
Al estanque se le ha muerto
hoy una niña de agua.
Está fuera del estanque.
sobre el suelo amortajada.

De la cabeza a sus muslos
un pez la cruza, llamándola.
El viento le dice "niña",
mas no puede despertarla.

El estanque tiene suelta
su cabellera de algas
y al aire sus grises tetas
estremecidas de ranas.

Dios te salve, Rezaremos
a Nuestra Señora de Agua
por la niña del estanque
muerta bajo las manzanas.

Yo luego pondré a su lado
dos pequeñas calabazas
para que se tenga a flote,
¡ay!, sobre la mar salada.

Residencia de estudiantes. 1923.

Federico García Lorca: Canciones (1921-1924) (1927)

Versións:
Ana Belén: Nocturnos de la ventana; Lorquiana. Poemas de Federico García Lorca; 1998; Pista 5

viernes, 16 de junio de 2017

Ferreiro

Boura o ferreiro na zafra,
boura no ferro,
i escintilan as muxicas
tras do martelo.

Bufa o barquín bufadeiro,
bufa e rebule;
as ferraxes amolecen
co arder do lume.

Trafego ledo na forxa,
trafego vello.
Seréi ferreiro algún día
pra bater ferro.

Xosé Neira Vilas: Cantarolas e contos prá xente miuda (1975)

Versións:
Suso Vaamonde: Ferreiro; Cantarolas pra xente miuda; 1986; Lado A, Corte 4



A Quenlla: O Ferreiro; Máis alá da néboa; 1990; Cara A, Corte 5

jueves, 15 de junio de 2017

Nocturno muy obscuro

      CICLO DE PIEDRA
                  VIII

La noche inmensa no resuena, estalla
como un bramido colosal, retumba
con un tremendo estruendo de batalla
que saliera de adentro de una tumba.

Fué un pedazo de espanto que restalla
o una convicción que se derrumba,
una doncella a quien violó un canalla
y una montura en una catacumba.

Calla con un lenguaje de volcanes,
como si un escuadrón de capitanes
galopara en caballos de basalto.

Porque el silencio es tan infinito
tan espantoso y grande como un grito
que cae degollado desde lo alto.

                   «Dinamo, nº1. Concepción, marzo de 1925»

Pablo de Rokha: Cosmogonía (1922-1927)* (1954)

Versións:
Pelusónico**: Nocturno muy obscuro; Amigo Piedra. Tributo a Pablo de Rokha; 2012; Pista 1



Ricardo Charro Núñez: Nocturno muy obscuro; Ya no quiero un arma; 2014; Pista 5



Santos de Greda: Nocturno; Mestizo habitar; 2015; Pista 9



*[Obra inédita. Algúns dos seus poemas publicáronse nas revistas Dínamo, Agonal e Zig-Zag, entre os anos 1922 e 1927. Posteriormente, no ano 1954, o propio autor recollerá este conxunto de poemas máis outro bo número deles co título antedito, na obra Antoloxía (1916-1953).]
**[Pelusónico é Sebastián Berrios, guitarra e voz do grupo Patria Paranoia.]

miércoles, 14 de junio de 2017

Canción de berce para Federico García, morto

Dúrmete, meu ben, durme;
durme, sosega.
Non tes nicho nin lousa,
tes a túa terra.

Brilan
os teus ollos
na alborada,
aurora nova
sobre Granada.
Voan cara ó ceo
os teus versos
coma anxos novos
no firmamento.

Dúrmete, meu ben, durme;
dúrmete, acouga.
Bércete, nai, a túa terra
sen nicho e lousa.

Andrés Pociña: A Rosalía dende Granada (1985)

Versións:
Aurora López e Teresa Luján: Canción de berce para Federico García, morto; Saloucos. 15 poetas da terra nai; 1999; Pista 14

martes, 13 de junio de 2017

Nocturno del hueco

                        I
        Para ver que todo se ha ido,
para ver los huecos y los vestidos,
¡dame tu guante de luna,
tu otro guante perdido en la hierba,
amor mío!


        Puede el aire arrancar los caracoles
muertos sobre el pulmón del elefante
y soplar los gusanos ateridos
de las yemas de luz o las manzanas.

        Los rostros bogan impasibles
bajo el diminuto griterío de las yerbas
y en el rincón está el pechito de la rana
turbio de corazón y mandolina.

        En la gran plaza desierta
mugía la bovina cabeza recién cortada
y eran duro cristal definitivo
las formas que buscaban el giro de la sierpe.

        Para ver que todo se ha ido
dame tu mudo hueco, ¡amor mío!,
Nostalgia de la academia y cielo triste.
¡Para ver que todo se ha ido!


        Dentro de ti, amor mío, por tu carne,
¡qué silencio de trenes bocaarriba!
¡cuánto brazo de momia florecido!,
¡qué cielo sin salida, amor, qué cielo!

        Es la piedra en el agua y es la voz en la brisa
bordes de amor que escapan de su tronco sangrante.
Basta tocar el pulso de nuestro amor presente
para que broten flores sobre los otros niños.

        Para ver que todo se ha ido.
Para ver los huecos de nubes y ríos.
Dame tus manos de laurel, amor.
¡Para ver que todo se ha ido!


        Ruedan los huecos puros, por mí, por ti, en el alba
conservando las huellas de las ramas de sangre
y algún perfil de yeso tranquilo que dibuja
instantáneo dolor de luna apuntillada.

        Mira formas concretas que buscan su vacío.
Perros equivocados y manzanas mordidas.
Mira el ansia, la angustia de un triste mundo fósil
que no encuentra el acento de su primer sollozo.

        Cuando busco en la cama los rumores del hilo
has venido, amor mío, a cubrir mi tejado.
El hueco de una hormiga puede llenar el aire,
pero tú vas gimiendo sin norte por mis ojos.

        No, por mis ojos no, que ahora me enseñas
cuatro ríos ceñidos en tu brazo,
en la dura barraca donde la luna prisionera
devora a un marinero delante de los niños.

        Para ver que todo se ha ido
¡amor inexpugnable, amor huido!
No, no me des tu hueco,
¡que ya va por el aire el mío!
¡Ay de ti, ay de mí, de la brisa!
Para ver que todo se ha ido.

                        II
        Yo.
Con el hueco blanquísimo de un caballo,
crines de ceniza. Plaza pura y doblada.

        Yo.
Mi hueco traspasado con las axilas rotas.
Piel seca de uva neutra y amianto de madrugada.

        Toda la luz del mundo cabe dentro de un ojo.
Canta el gallo y su canto dura más que sus alas.


        Yo.
Con el hueco blanquísimo de un caballo.
Rodeado de espectadores que tienen hormigas en las palabras.

        En el circo del frío sin perfil mutilado.
Por los capiteles rotos de las mejillas desangradas.

        Yo.
Mi hueco sin ti, ciudad, sin tus muertos que comen.
Ecuestre por mi vida definitivamente anclada.

        Yo.
No hay siglo nuevo ni luz reciente.
Sólo un caballo azul y una madrugada.


Federico García Lorca: Introducción a la muerte (Poemas de la soledad en Vermont). Poeta en Nueva York (1929-1930) (1940)

Versións:
Enrique Morente: Gacela del amor imprevisto y otros fandangos*; Lorca; 1998; Pista 9



*[A versión musical de Enrique Morente comeza coa primeira estrofa do poema Gacela del amor imprevisto, da obra Diván del Tamarit, do ano 1940, seguida pola primeira estrofa deste poema (que lle serve de estribillo), seguido polos catro derradeiros versos do poema Muerto de amor, da obra Romancero Gitano, do ano 1928 e, remata cun fandango tradicional.]

Epitafio

Apareció un día de tantos
se supone.

Al principio solía beber vino a tragos lentos
en el último bar de aquella playa oscura

pronunciando los nombres de los mariscos
de una manera que llamaba a risa
y cantando confusas baladas que ninguno de los pobres borrachos
entendía.

Después se fue quedando aquí simplemente
sudoroso y rojísimo bajo el sol obstinado
casó con una puta oscura —santa mujer de lástima—
inaugurando una larga vecindad de silencio.

Phillips O’Mannion los ojos y el recuerdo llenos de su Irlanda natal
murió ayer en la calle las manos crispadas junto al pecho
sin pronunciar una palabra
sin alarmar a nadie
como quien paga por la vida poco precio.

Al estarle enterrando se rompieron las cuerdas
y el féretro cayó de golpe saltándose la tosca tapa de pino.

Su compañera —los labios despintados—
le echó el primer puñado de tierra
directamente en el rostro.

Roque Dalton: El turno del ofendido (1962)

Versións:
Mauricio Redolés: Epitafio; Bello barrio; 1987; Cara B, Corte 6

lunes, 12 de junio de 2017

Nocturno

Toma y toma la llave de Roma,
porque en Roma hay una calle,
en la calle hay una casa,
en la casa hay una alcoba,
en la alcoba hay una cama,
en la cama hay una dama,
una dama enamorada,
que toma la llave,
que deja la cama,
que deja la alcoba,
que deja la casa,
que sale a la calle,
que toma una espada,
que corre en la noche,
matando al que pasa,
que vuelve a su calle,
que vuelve a su casa,
que sube a su alcoba,
que se entra en su cama,
que esconde la llave,
que esconde la espada,
quedándose Roma
sin gente que pasa,
sin muerte y sin noche,
sin llave y sin dama.

Rafael Alberti: Roma, peligro para caminantes (1964-1967) (1968)

Versións:
Ángel Corpa: Toma la llave de Roma; Canta a Rafael Alberti. Verte y no verte; 2004; Pista 11

domingo, 11 de junio de 2017

Cecáis mañá

Cecáis mañá
chore un fagot a miña morte.
Cecáis sexa
o salaio dun río interminábel.

Hai violíns chuviñentos
na banda do misterio
un arpa fuxidía
que traspasóu a ialma.

Polo camino vello
deixo un rasto de néboa,
unha voce no tempo
unha ferida vea que se chama amor.

Ningunha hora para me despedir
millor ca hora da chuvia na noite
a hora dos negros navíos
das portas enloitadas.

Conocerei o intre
nas rúas tebregosas
nos muros xordos onde alguén
escribiu un nome
soio.

Luz Pozo Garza: Concerto de outono (1981)

Versións:
Aurora López e Teresa Luján: Cecáis mañá; Saloucos. 15 poetas da terra nai; 1999; Pista 9

sábado, 10 de junio de 2017

Nocturno

Cuando tanto se sufre sin sueño y por la sangre
se escucha que transita solamente la rabia,
que en los tuétanos tiembla despabilado el odio
y en las médulas arde continua la venganza,
las palabras entonces no sirven: son palabras.

Balas. Balas.

Manifiestos, artículos, comentarios, discursos,
humaredas perdidas, neblinas estampadas.
¡qué dolor de papeles que ha de barrer el viento,
qué tristeza de tinta que ha de borrar el agua!

Balas. Balas.

Ahora sufro lo pobre, lo mezquino, lo triste,
lo desgraciado y muerto que tiene una garganta
cuando desde el abismo de su idioma quisiera
gritar lo que no puede por imposible, y calla.

Balas. Balas.

Siento esta noche heridas de muerte las palabras.

Rafael Alberti: De un momento a otro (1937)

Versións:
Rafael Alberti e Paco Ibáñez: Nocturno; A Galopar; 1992; CD1; Pista 11



Ángel Parra: Nocturno; Ángel Parra chante Paco Ibáñez; 2011; Pista 3

Carballos de Carballido

Carballos de Carballido,
cand’era rapaz deixeivos;
vin despois de muitos anos:
ja vamos vellos.

Pasáranse as alegrías
que troguera o tempo ledo;
a mocedá fui pasada:
ja vamos vellos.

Eu teño os cabelos brancos,
vós tede-los gallos secos;
os nosos días pasano:
ja vamos vellos.

Eduardo Pondal: Queixumes dos pinos (1886)

Versións:
Aurora López e Teresa Luján: Carballos de Carballido; Saloucos. 15 poetas da terra nai; 1996; Pista 1

viernes, 2 de junio de 2017

Nocturno

El agua del tinajero
es agua de toronjil
y la del aguamanil
es de albahaca y romero.

El agua de la poceta
es de claveles de olor
y el agua del aguador
huele a geranio y violeta.

Agua enfriada de aljibe,
agua de rosa amarilla,
agua aromada que brilla
a la luna del Caribe.

Mirta Aguirre: Juegos y otros poemas (1974)

Versións:
José Mª Vitier, Pablo Milanés e María Felicia: Nocturno; Si yo volviera a nacer; 1995; Pista 6

jueves, 1 de junio de 2017

La Pancha Alfaro

DICHO:    Aro, Aro…! Dijo doña
                Pancha Alfaro!
                Cuando me curo, me paro,
                pongo la esperanza al viento
                y el corazón al reparo!

La luna va
bajo el cielo de la cueca,
viendo crecer
la flor de la polvareda.


La farra es
en lo de la Pancha Alfaro
y el vino está
empinándose en el patio.


Ardiendo está
la voz de los tonaderos…!
La Pancha va
con un cogollo en el pelo!

Llora el cantor
coplas a la madrugada,
límpiale, amor,
con tu pañuelo la cara…


Sube la luz
en el canto de los gallos
y al alba está
bailando la Pancha Alfaro!


Armando Tejada Gómez: Toda la piel de América (1984)

Versións:
Quinteto Tiempo: La Pancha Alfaro; Canto del pueblo argentino; 1977; Cara A, Corte 2



Quinteto Tiempo: La Pancha Alfaro; Somos lo que éramos; 2001; Pista 5

(Reedición da versión do disco Canto del pueblo argentino, do ano 1977.)



Quinteto Tiempo e Armando Tejada Gómez: La pancha Alfaro*; Canta a Armando Tejada Gómez; 2002; Pista 4



*[A versión musical do Quinteto Tiempo está precedida e intercalada por dúas estrofas do poema Nochedanza de la Matilde Luna, da obra de Armando Tejada Gómez: Los compadres del horizonte, do ano 1961, na voz do seu autor.]

Nochedanza de la Matilde Luna

me he gastado los sueños
por dar contigo
si esta noche te encuentro
Dios es testigo

Un imperio de crepúsculos inmolado en las hechuras
por la cresta de la noche lleva la Matilde Luna.
Ceñido modo de madre su piel de tarde madura.
Caderas de ansiosos barcos navegan en su hermosura.
De lejos la ata la danza, lazo de médula oscura,
y la arrastra sombra abajo, moliéndole la dulzura.

Siempre la pudo la noche. la noche siempre la empuja.

Sobrevive la semana fregando sus fechas duras,
hasta que el sábado suelta calendarios de locura.
Entonces, el ritmo cae a su índole de fruta
y a sorbos de astral cadencia, su espalda bebe la música.
Ojos de negro horizonte, la Matilde con la luna.
Un diablo de zumo negro le pone la boca de uva.

cogollo del cogollo
mi vida vamos
agüita entre nosotros
ramita de agua
ramita de agua sí
como tu pelo
los árboles se duermen
tierrita y cielo

como moler la sed
vamos mi vida
a bebernos la noche
que no se diga

Entró la Matilde Luna, sinceramente nocturna,
y el aire de su pollera alzó las voces en celo.

La cueca estaba quemando bodegones de fatiga,
cañaverales de ritmo, polvaredas de pañuelos.

Quedó tirante el instinto, el sexo se volvió arquero,
las miradas de los hombres le atravesaron el miedo

Entró pisándole el paso por el filo del aliento,
cercada de luz y rostros, invadida por los gestos.

La noche que la traía se le acurrucó en el pelo
y respirada de ganas cayó a la pulpa de vértigo.

con el beso me aromas
andas desandas
caminitos de menta
trechos de albahaca
trechos de albahaca sí
que no se diga
que debajo de la enagua
te quiebro espigas
flor de tu aliento niña
moja mi boca
con la miel del rocío
que va en tu sombra

Vino a buscarse en los otros para ver si la encontraban
y halló detrás de un pañuelo los ojos que la buscaban;
vueltas que tiene la vuelta, remolinos, llamaradas,
aldabón de limpia música, su risa aprendida al agua.
Tiembla arriba la alegría. El baile levanta espadas.
Las locas manos del ritmo despedazan las guitarras.
Arde la noche en el medio. Los muslos prenden su fragua.
Rojo de girar, el polvo, incendia la madrugada.
Los gritos cortan la vuelta, tamaños de luz, tajadas,
coplas de gigante júbilo se empinan en las gargantas.
La Matilde va encontrándose cuando una ráfaga de ansias
la olvida profundamente en la furia de la danza.

al pasito al pasito
quién lo dijera
te vuelco las estrellas
de la pollera

Abajo tiembla la tierra. Atrás un rumor caliente.
Un fuego ají la transpira. Un gusto de sal la muerde.
Ya ni se escucha vivir, naufraga en su cuerpo, cede,
al fondo de sus latidos un río de sangre hierve.
Un pálpito desmedido la recorre y se la bebe
con un sed milenaria que la quema y la enloquece.

flor de tu aliento niña
moja mi boca
con la miel del rocío
que va en tu sombra.

Su cuerpo, vivo racimo, se deshace entre la hierba.
Su flor derramada estalla salpicando las estrellas.
Abismos su piel, abismos, precipicios y cavernas
la cavan con el misterio que la funda y la penetra.
Lejos. Un grito espacial. Los sonidos se la llevan.
Un tañido colmenar la separa de la tierra.

si esta noche te encuentro
Dios es testigo.

Ahora se llama universo, limo jugo, primavera,
humedad, luz, contenido, polen, salmo de la greda,
se llama sangre desnuda, sustancia, hueso, madera,
Matilde Luna, canción, se llama como la tierra,
boca, raíz seminal, brotecito, especie entera.

Entre los dedos del día, la rueca solar comienza.
Amanecida de origen, va la Matilde de vuelta.

Armando Tejada Gómez: Los compadres del horizonte (1961)

Versións:
Armando Tejada Gómez: Nochedanza de la Matilde Luna; Sonopoemas del horizonte; 1964; Lado B, Corte 1



Quinteto Tiempo e Armando Tejada Gómez: La Pancha Alfaro*; Canta a Armando Tejada Gómez; 2002; Pista 4



Armando Tejada Gómez: Nochedanza de la Matilde Luna; Vigencia; 2005; CD1: su palabra, Pista 7

(Reedición da versión do disco Sonopoemas del horizonte, do ano 1964.)



*[A versión musical do poema La Pancha Alfaro, da obra de Armando Tejada Gómez: Toda la piel de América, do ano 1984, interpretada polo Quinteto Tiempo, está precedida e intercalada polo recitativo de dúas estrofas deste poema na voz de Armando Tejada Gómez.]
**[Por razón de espazo nunha entrada anterior etiquetouse a Armando Tejada Gómez, intérprete, como Tejada. Respectamos a etiqueta actual para evitar duplicidades.]