domingo, 30 de diciembre de 2018

Non sei

Non sei
se matei.
Estiven
na trincheira.
Non vin
o meu
nemigo.
Disparei.
Non sei
se matei.
               
Fun ferido.
Mais
non
sei
se
matei.
               
Toupa cega,
non teño outro ollo
que o ollo
do meu fusil.
¿Se cadra o ten visto
o meu
nemigo?
Olladas de fogo
               
cruzan-se entre
os dous:
               
eu
eo meu
nemigo.
               
Fun ferido.
Eu
non
sei
se
matei.
               

Ricardo Carballo Calero: Futuro condicional (1961-1980) (1982)

Versións:
Ruxe-Ruxe: Nom sei se matei; Musicando Carvalho Calero (VVAA)*; 2010;



Labazada: Nom sei se matei; Musicando Carvalho Calero (VVAA)*; 2010;



Alféizar: Nom sei se matei; Musicando Carvalho Calero (VVAA)*; 2010;




Sons de Celeiro: Non sei; Musicando Carvalho Calero** (VVAA); 2020; Pista 1




Xoán Cabana: Non sei; Musicando Carvalho Calero** (VVAA); 2020; Pista 4




Malasömbra: Nom sei se matei; Musicando Carvalho Calero** (VVAA); 2020; Pista 69




Xan Cassavella e Beatriz Varela: Nom sei se matei***; Musicando Carvalho Calero** (VVAA); 2020; Pista 73



*[Inédito. Versión musical participante no concurso homenaxe a Ricardo Carballo Calero, patrocinado por komunikando.net e AGAL (Associaçom Galega da Língua), con motivo do centenario do seu nacemento.]
**[Concurso musical organizado pola AGAL (Associaçom Galega da Língua) en colaboración coa CRTVG e a Consellería de Cultura da Xunta de Galicia, para conmemorar o ano das Letras Galegas 2020, adicado a Ricardo Carballo Calero.]
***[A versión musical de Xan Cassavella e Beatriz Varela está precedida e alterna con parte do poema Pola fiteira do meu Castelo sitiado, da obra de Ricardo Carballo Calero: Futuro condicional, do ano 1982.]

viernes, 28 de diciembre de 2018

Porta

O fel de ter que vivir
entre badulaques tantos,
fixo nacer istes cantos
de escarnio e de maldecir.
Neles, sin ningún aliño,
pro con moito ritintín,
chámolle, tal como os vin,
pan ó pan, i o viño, viño.

Istes versos ó tuntún,
irmáu das horas acerbas,
levan para ti unas verbas
de amor na Patria común.
Irmáu meu na emigración,
galego peregrinante,
ergue a testa, mira adiante,
camiña con decisión.
Aprende a decirlle non
ó paisano denigrante,
ó logreiro, ó negociante
da túa triste condición.
De que despertes é hora,
dilles que non, logo berra
que eres bon fillo da Terra,
que estás coa Nai e Señora.

Celso Emilio Ferreiro: Cantigas de Escarño e Maldecir (1975)

Versións:
Miro Casabella: Porta; Miro canta Cantigas de Escarnho e de Mal Dizer; Xis 8 EDIGSA/XISTRAL; 1969; Lado B, Corte 2

jueves, 27 de diciembre de 2018

Castilla tiene castillos

                    36

                    De Burgos a Villarcayo

     Castilla tiene castillos,
pero no tiene una mar.
Pero sí una estepa grande,
mi amor, donde guerrear.

     Mi pueblo tiene castillos,
Pero además una mar,
una mar de añil y grande,
mi amor, donde guerrear.

Rafael Alberti: La amante (1925)

Versións:
Calixto Sánchez: Tangos*; De la lírica al cante; 1996; Pista 5



*[A versión musical de Calixto Sánchez está composta polos poemas: Castilla tiene castillos, Hoy las nubes me trajeron, Elegía e El mar. La mar; das obras de Rafael Alberti: La amante (1925), Baladas y canciones del Paraná (1954) e Marinero en tierra (1925) (os dous últimos), respectivamente.]

viernes, 21 de diciembre de 2018

Prá mocedade

Tendes que alcender un facho
de baril inconformismo.
Non, non, diredes decote
aos profesores de mitos,
que queren de contrabando
pasar falsos paradisos.

Non, non, diredes arreo
aos que van no seu machiño
cabalgando moi contentos
entre nubes de outimismo.

Non, non, debedes decir
aos que minten por oficio.
A verdá, soio a verdá
da terra na que vivimos,
labrada en berros de lume,
nascida en berce cativo.
A verdá, soio a verdá
da terra na que nascimos.

Celso Emilio Ferreiro: Viaxe ao país dos ananos (1968)

Versións:
Bibiano: Samba pra mocidade; Benedicto e Bibiano (Voces Ceibes)*. Fonoteca 92; 1992; Cara A, Corte 2



*[Grabación orixinal realizada en directo no Pabillón de Deportes da Coruña o 25 de Xuño de 1976.]

jueves, 20 de diciembre de 2018

El herido

                                    A Ita

     —Dame tu pañuelo, hermana,
que vengo muy mal herido.

     —Dime qué pañuelo quieres,
si el rosa o color de olivo.

     —Quiero un pañuelo bordado,
que tenga en sus cuatro picos
tu corazón dibujado.

Rafael Alberti: Marinero en tierra (1925)

Versións:
Calíxto Sánchez: Tangos*; De los Alcores a Granada; 1984; Cara A, Corte 2



*[A versión musical de Calixto Sánchez complétase cos poemas La aurora va resbalando e Pregón, das obras de Rafael Alberti: Marinero en tierra, do ano 1925 e El alba del alhelí, do ano 1927, respectivamente.]

Pra facer un feitizo...

Sabugueiro da folla repinicada
pol-o Mayo estralando de brancas frores
collereiche un Ramallo na madrugada
pra facer un feitizo pros meus amores

Que non fuxan os melros que fan o niño
no máis mesto curruncho dos teus verdores:
esgazareiche as ponlas moy a modiño
pra facer un feitizo pros meus amores

Cocereiche con cornos de bacaloura,
con fiuncho e con ruda dos arredores
da ermida feituqueira da Virxen loura
pra facer un feitizo pros meus amores.

Pra este amor, sabugueiro, que me entolece
tuas frores segura menciña son,
que tí tamén froreces cando frorece,
bermelliño de rosas meu corazón.

Fermín Bouza Brey: Obra literaria completa* (1980)

Versións:
2naFronteira: Pra facer un feitizo; Sons de Nós; 2015; Pista 2



*[Publicada orixinalmente na revista Nós, nº 12, 1922.]

martes, 18 de diciembre de 2018

No Vietnam

No Vietnam os ríos xa levan sangue,
os arrozales ficaron cubertos de homes.
¡A loitar! ¡A loitar!
No Vietnam voan bolboretas ensanguentadas
i o chan está sementado de pisadas estranxeiras.
¡A loitar! ¡A loitar!
No Vietnam estoupan diariamente millós de dolares,
e polo mundo escóitanse de cote laios de fame.
¡A loitar! ¡A loitar!
No vietnam morre a libertade afogada polos aviós
i os homes choran… ¡choran e berran!
¡A loitar! ¡A loitar!
No Vietnam os ríos xa levan sangue,
os arrozales ficaron cubertos de homes.
¡A loitar! ¡A loitar
no Vietnam!

Lois Diéguez: Canciós pra un agromar branco i azul (1968)

Versións:
Benedicto: No Vietnam; xis 3 EDIGSA/XISTRAL; 1968; Lado A, Corte 1



Benedicto: No Vietnam; Noticia da nova canción galega (VVAA); 1996; CD1, Pista 9

(Reedición da versión do disco xis 3 EDIGSA/XISTRAL, do ano 1968.)

lunes, 17 de diciembre de 2018

¡Pra a Habana!

I
Vendéronlle os bois,
vendéronlle as vacas,
o pote do caldo
i a manta da cama.
Vendéronlle o carro
i as leiras que tiña;
deixárono sóio
coa ropa vestida.
“María, eu son mozo,
pedir no me é dado;
eu vou polo mundo
pra ver de ganalo.
Galicia está probe,
i á Habana me vou...
¡Adiós, adiós, prendas
do meu corazón!”

II
Cando ninguén os mira,
vense rostros nubrados e sombrisos,
homes que erran cal sombras voltexantes
por veigas e campíos.
Un, enriba dun cómaro
séntase caviloso e pensativo;
outro, ó pe dun carballo queda imóvil,
coa vista levantada hacia o infinito.
Algún, cabo da fonte recrinado,
parés que escoita atento o murmurío
de augua que cai, e eisala xordamente
tristísimos sospiros.
¡Van a deixá-la patria...!
Forzoso, mais supremo sacrificio.
A miseria está negra en torno deles,
¡ai!, ¡i adiante está o abismo...!

III
O mar castiga bravamente as penas,
e contra as bandas do vapor se rompen
as irritadas ondas
do Cántabro salobre.
Chilan as gaviotas
¡alá lonxe...!, ¡moi lonxe!,
na prácida ribeira solitaria
que convida ó descanso i ós amores.
De humanos seres a compauta línea
que brila ó sol adiántase e retórcese,
mais preto e lentamente as curvas sigue
do murallón antigo do Parrote.
O corazón apértase de angustia,
óiense risas, xuramentos se oien,
i as brasfemias se axuntan cos sospiros...
¿Ónde van eses homes?
Dentro dun mes, no simiterio imenso
da Habana, ou nos seus bosques,
ide a ver qué foi deles...
¡No eterno olvido para sempre dormen!
¡Probes nais que os criaron,
i as que os agardan amorosas, probes!

IV
"¡Ánimo, compañeiros!
Toda a terra é dos homes.
Aquel que non veu nunca máis que a propia,
a iñorancia o consome.
¡Ánimo! ¡A quen se muda Dio-lo axuda!
¡I anque ora vamos de Galicia lonxe,
verés desque tornemos
o que medrano os robres!
Mañán é o día grande, ¡á mar, amigos!
¡Mañán, Dios nos acoche!"
¡No sembrante a alegría,
no corazón o esforzo,
i a campana armoniosa da esperanza,
lonxe, tocando a morto!

V
Éste vaise i aquél vaise,
e todos, todos se van.
Galicia, sin homes quedas
que te poidan traballar.
Tes, en cambio, orfos e orfas
e campos de soledad,
e nais que non teñen fillos
e fillos que non tén pais.
E tes corazóns que sufren 
longas ausencias mortás,
viudas de vivos e mortos
que ninguén consolará.

Rosalía de Castro: Follas Novas (1880)

Versións:
Amancio Prada: Pra Habana; Rosalía de Castro; 1975; Cara A, Corte 2



Amancio Prada: Pra a Habana; Canta a Galicia; 1986; Cara B, Corte 2

(Reedición da versión do disco Rosalía de Castro, do ano 1975.)



Amancio Prada e Real Filarmonía de Galicia: Pra a Habana; Rosas a Rosalía; 1997; Pista 6



Amancio Prada: ¡Pra a Habana!; Rosalía siempre; 2005; Pista 2



Amancio Prada: Pra Habana; Resonancias de Rosalía; 2014; Pista 1

(Reedición da versión do disco Rosalía siempre, do ano 2005.)




O val das mouras: Pra a Habana; Rosalía; 2015; Pista 9

Memoria dun fuxido

          a manuel gonzález o fresco

o fresco vai pro monte
pretende resistir
o pobo baixa os ollos
calando o seu sentir

algúns cruzan a raia
e xa non voltarán
queren borrar seis anos
nen con sangue será

nos montes que el coñece
debe vivir fuxido
e vai collendo forma
un diario convencido

algúns hoxe lle axudan
mañán unha traición
e logo serán balas
buscando un corazón

a morte presentida
vai pechar o seu libro
a lenda vai medrando
memoria dun fuxido

Manolo pipas: A porta verde do sétimo andar (VVAA) (2007)

Versións:
Marful: Tango do fresco; Marful; 2006; Pista 11

sábado, 15 de diciembre de 2018

Porque son, niña, tus ojos

Rima XII

        Porque son, niña, tus ojos
verdes como el mar, te quejas;
verdes los tienen las náyades,
verdes los tuvo Minerva,
y verdes son las pupilas
de las hourís del Profeta.

        El verde es gala y ornato
del bosque en la primavera;
entre sus siete colores
brillante el iris lo ostenta;
las esmeraldas son verdes;
verde el color del que espera,
y las ondas del océano
y el laurel de los poetas.

                          *
          Es tu mejilla temprana
rosa de escarcha cubierta,
en que el carmín de los pétalos
se ve al través de las perlas.

                  Y, sin embargo,
          sé que te quejas
          porque tus ojos
          crees que la afean,
          pues no lo creas,

        que parecen sus pupilas
húmedas, verdes e inquietas,
tempranas hojas de almendro
que al soplo del aire tiemblan.

                          *
        Es tu boca de rubíes
purpúrea granada abierta
que en el estío convida
a apagar la sed con ella.

                  Y, sin embargo,
          sé que te quejas
          porque tus ojos
          crees que la afean,
          pues no lo creas,

        que parecen, si enojada
tus pupilas centellean,
las olas del mar que rompen
en las cantábricas peñas.

                          *
        Es tu frente que corona,
crespo el oro en ancha trenza,
nevada cumbre en que el día
su postrera luz refleja.

                  Y, sin embargo,
          sé que te quejas
          porque tus ojos
          crees que la afean,
          pues no lo creas,

        que, entre las rubias pestañas,
junto a las sienes semejan
broches de esmeralda y oro
que un blanco armiño sujetan.

                          *
          Porque son, niña, tus ojos
verdes como el mar te quejas;
quizás, si negros o azules
se tornasen, lo sintieras.

Gustavo Adolfo Bécquer: Rimas y leyendas (1871)

Versións:
Benito Moreno: Porque son, niña, tus ojos; G.A. Bécquer. Rimas; 1979; Cara B, Corte 1

Eu son a voz do pobo

Eu son a voz do pobo,
que canta e rí con íl,
a voz que chora.

Eu son a voz do pobo
que berra e se ergue
e dí ó vento:
"Estamos pedindo...
Estamos a pedir
eternamente..."

Eu son a voz afogada
que reventa.
Son a arma que leva
ó mundo a súa protesta.

Eu son o camiño da verdá,
a concencia dos oprimidos.
Eu son a forza do espertar,
a voz que berra
dende a tebra.

Lois Diéguez: Canciós pra un agromar branco i azul (1968)

Versións:
Benedicto: Eu son a voz do pobo; xis 3 EDIGSA/XISTRAL; 1968; Lado B, Corte 1



Benedicto: Eu son a voz do pobo; Noticia da nova canción galega (VVAA); 1996; CD1, Pista 11

(Reedición da versión do disco xis 3 EDIGSA/XISTRAL, do ano 1968.)

viernes, 14 de diciembre de 2018

Porque una vez te dije

                    VI

Porque una vez te dije
     «Hueles a violetas»,
ya tengo cada año
          que ir a traértelas.
          ¡Ay qué condena,
          que ya no sé
     si son ellas tú,
          si eres tú ellas!

Ya me conoce el bosque
     como a sus veredas,
y su pinar de en medio,
          y sus casetas.
          Ánima en pena
          de guardabosques
     también me saluda
          cuando me encuentra.

Como un sabueso ciego,
     por arroyo y senda
husmeo, hasta que digo
          «Huele como ella».
          Y ellas recuerdan
          cuando tus ojos
     de amor se enturbiaban
          entre la yerba.

Amor es su costumbre,
     aunque no se entienda;
y si unas se amustiaron,
          otras clarean.
          ¡Ay, si pudiera
          seguir, amor,
     mascando yo flores
          junto a tu oreja!

¡Viva por ti Valorio,
     aunque no lo veas,
y se haga tan espeso
          como lo era!
          Y si te empeñas
          en morir tú,
     ¡allí donde caigas,
          lo mismo huelas!

                       1984 para 1948

Agustín García Calvo: Valorio 42 veces (1986)

Versións:
Luis Ramos: Porque una vez te dije; La canción que cantábamos juntos; 2001; Pista 6

miércoles, 12 de diciembre de 2018

Douscentos mil quilómetros

            31

Douscentos mil quilómetros
afastam-te de Vénus.

Nom estranhes que o amor
nom te seja propício.

Desde a terra em que vives
até ao terceiro céu,
hai
demasiada distancia.

De planeta a planeta
nom poderás voar
sem as asas de Eros
inseridas em Ares.

Vénus quando quer baixa
ao leito de um mortal:
diga-o Aeneas Pius.

A iniciativa sempre,
na conjunçom do amor,
é labor feminino.

Élitros de volalha
em ombros de almafi,
avondam para a deusa.

Tal como em para-quedas,
desce até aos teus joelhos,
rindo de anos de luz,
se for a súa vontade.

Mas se és tu que a procuras,
foguete potentíssimo
impelir-te só pode

Se nom és astronauta,
melhor é que te deites
a esperar
aquela que talvez
nom tés de abraçar nunca.

Ricardo Carballo Calero: Reticências (1986-1989) (1990)

Versións:
Milhomes: Afastado de Venus; Musicando Carvalho Calero (VVAA); 2010;

martes, 11 de diciembre de 2018

Porque estoy un poco triste

Fumando espero a que la poesía
pase de campo a campo de batalla,
lecho de amor y lumbre que restalla
contra las costas de la patria mía.

Tras los cristales se divisaría
el mundo entero: África y América
y Europa y Asia y –dice la aritmética-
falta la siempre hermosa Oceanía.

Fumar es un placer antisalúbrico
como un poema malo, pelma, lúbrico,
cantad, bailad, oh hijas de Sión.

Florezca el campo de batalla, ría
el verso transformado en poesía
tal un arrabalero bandoneón.

Blas de Otero: Hojas de Madrid con La galerna (1968-1977) (2010)

Versións:
Antonio Higuero e Santiago Gómez Valverde: Porque estoy un poco triste; La palabra y el tiempo (VVAA); 2010; Pista 7

domingo, 9 de diciembre de 2018

Dios bendiga todo, nena

        —Dios bendiga todo, nena;
rapaza, Dios te bendiga,
xa que te dou tan grasiosa,
xa que te dou tan feitiña,
que, anque andiven moitas terras,
que, anque andiven moitas vilas,
coma ti non vin ningunha
tan redonda e tan bonita.
¡Ben haia quen te paríu!
¡Ben haia, amén, quen te cría!

        —Dios vos garde, miña vella;
gárdevos Santa Mariña,
que, abofé, sos falangueira,
falangueira e ben cumprida.

        —Meniña, por ben falada
ningunha se perdería.
Cóllense antre os paxariños
aqueles que mellor trían.
Morre afogado antre as pallas
o pitiño que non chía.

        —Pois si vós foras pitiño,
dígovos, mina velliña,
que dese mal non morreras;
que chiar, ben chiarías.

        —¡Ai! ¡Qué, sinón, de min fora,
miña filla, miña filla!
Sin agarimo no mundo
desde que nasín orfiña,
de porta en porta pedindo
tiven que pasar a vida.
E cando a vida se pasa
cal vida de pelegrina,
que busca pelegrinando
o pan de tódolos días,
de cote en lares alleos,
de cote en estrañas vilas,
hai que deprender estonces,
por non morrer, coitadiña,
ó pe dun valo tumbada
e de todos esquencida,
o chío dos paxariños,
o recramo das pombiñas,
o ben falar que comprase,
a homildá mansa que obriga.

        —¡Moito sabés, miña vella,
moito de sabiduría!
¡Quén poidera correr mundo
por ser como vós sabida!
Que anque traballos se pasen
aló polas lonxes vilas,
tamén ¡qué cousas se saben!,
tamén, ¡qué cousas se miran!

        —Máis val que n'as mires nunca,
que estonces te perderías:
¡o que ó sol mirar precura
logo quedará sin vista!

        —Dirés verdá, miña vella;
mais craras as vosas niñas
emprestóuvos hastra agora
groriosa Santa Lucía.

        —Moita devosón lle teño,
¡miña santiña bendita!;
mais non sempre as niñas craras
son proba de craras vistas.
Moitas en vin como a augua
que corre antre as penas frías
gorgorexando de paso,
sereniña, sereniña,
que antre tiniebras pousaban,
que antre tiniebras vivían,
nas tiniebras dos pecados
que son as máis escondidas.

        —Si de pecados falades,
é pan que onde queira espiga,
en tódalas partes crese,
en todas partes se cría;
mais uns son cor de veneno,
outros de sangre runxida,
outros, como a noite negros,
medran cas lurpias dañinas
que os paren entre ouro e seda,
arrolados pola envidia,
mantidos pola luxuria,
mimados pola cobiza.

        —«Quen ben está, ben estea».
Déixate estar, miña filla,
nin precures correr mundo,
nin tampouco lonxes vilas,
que o mundo dá malos pagos
a quen lle dá prendas finas,
e nas vilas mal fixeras
que aquí facer non Farías;
que, anque ese pan balorento
en todas partes espiga,
nunhas apoucado crese,
noutras medra que adimira.

        —Falás como un abogado,
e calquera pensaría
que deprendestes nos libros
tan váreas palabrerías,
todiñas tan ben faladas,
todiñas tan entendidas.
E tal medo me puñeches
que xa de aquí non saíra
sin levar santos escritos
e medalliñas benditas
nun lado do meu xustillo,
xunto dunha negra figa,
que me librasen das meigas
e máis das lurpias dañinas.

        —Que te libren de ti mesma,
pídelle a Dios, rapariga,
que somos nós para nós
as lurpias máis enemigas.
Mais xa ven a noite vindo
co seu manto de estreliñas;
xa recolleron o gando
que pastaba na curtiña;
xa lonxe as campanas tocan,
tocan as Ave-Marías;
cada conexo ó seu tobo,
lixeiro, lixeiro tira,
que é mal compañeiro a noite
si a compañeiro se obriga.
Mais, ¡ai!, que eu non teño tobo
nin burata conocida,
nin tellado que me cruba
dos ventos da noite fría.
¡Qué vida a dos probes, nena!
¡Qué vida! ¡Qué amarga vida!
Mais Noso Señor foi probe.
¡Que esto de alivio nos sirva!

        —Amén, miña vella, amén;
mais, polas almas benditas,
hoxe dormirés nun leito
feito de palliña triga,
xunta do lar que vos quente
ca borralliña encendida,
e comerés un caldiño
con patacas e nabizas.

        —¡Bendito sea Dios, bendito!
¡Bendita a Virxe María
que con tanto ben me acode
por unha man compasiva!
O Señor che dé fortuna
con moitos anos de vida.
¡Vólvanseche as tellas de ouro,
as pedras de prata fina,
e cada gran seu diamante
che se volva cada día!
I agora, miña rapaza,
porque un pouco te adivirtas
bailando cas compañeiras
que garulan na cociña,
heiche de contar historias,
heiche de cantar copriñas,
heiche de tocar as cunchas,
miña carrapucheiriña.

Rosalía de Castro: Cantares Gallegos (1863)

Versións:
Bernardo Xosé: A vida dos probes; Bernardo Xosé; 1973; Cara 2. Corte 6



Bernardo Xosé: A vida dos probes; A miña terra galega; 1976; Cara A, Corte 3

(Reedición da versión do disco Bernardo Xosé do ano 1973.)

Porque es menor el mal comunicado

Dime, dime, y no gimas
hacia dentro, hacia dentro.

Pájaros de la aurora
que rompan tu silencio;
arroyos de la siesta
que rompan en tu pecho;
espuma en las orillas,
cristales en el eco.

El mal comunicado
siempre es menor. Yo tengo
pájaros que te canten,
arroyos sin secreto
y labios que suspiran
de sed por tu silencio.

Antonio Carvajal: Del viento en los jazmines (1984)

Versións:
Javier Ruibal: Porque es menor el mal comunicado; Poesía necesaria con su música (VVAA); 2003; Pista 8

sábado, 8 de diciembre de 2018

Cuando en cárcel de miedo me levanto

Cuando en cárcel de miedo me levanto,
sintiéndome de todos enemigo,
porque mi voz, deshecha, de mendigo
revierte, sola, hasta mi propio llanto.

Cuando quiebran las sílabas del llanto,
con indigencia el ademán del trigo,
porque Dios es un punto, no un amigo,
exterior a la esfera del espanto.

Cuando descubro, tras del alborozo,
sujetando el pretil del alarido,
un cosmos de blasfemias sin sentido.

Visionario de cálidas salivas,
pletórico de cálices y acoso:
oh, prisma astral de soledades vivas.

José Heredia Maya: Penar Ocono (1973)

Versións:
Aguaviva: Llanto; Poetas andaluces de ahora; 1975; Cara A, Corte 3

jueves, 6 de diciembre de 2018

Porque a terra é redonda

Cunha man colleu a mar
e coa outra un veleiro,
pra explicar unha das probas
de que a Terra é redonda.
—Todos os días?, preguntáballe eu.
O mesmo polo día que pola noite?
—Sempre, respondeume, e se redonda non fora
en toda a súa coda non se tería nada en pé,
a mar subiría deica a neve dos altos montes,
non poderían voar as aves
nin correr os nenos polos campos do verán.
Nin sequer habería verán.
Todo o que é, a rosa e maila lúa,
a alma miña, os ventos, a sorrisa dela
e a sombra da cerdeira, e as cereixas,
tal son porque é redonda a Terra.
O veleiro mergullábase no horizonte
e a mar ía e viña na súa man dereita
a escuma das ondas escorrendo entre os seus dedos.
Refrescaban o meu rostro redondas pingas de choiva
caída de grandes nubens que viñan do sul
gracias a que a Terra é redonda.

Álvaro Cunqueiro: Herba aquí e acolá (1980)

Versións:
César Morán: Porque a terra é redonda; Haberá primavera; 2011; Pista 3

miércoles, 5 de diciembre de 2018

Aluminio

maxinaron aluminio san cibrán
bafos na prisión das martinicas    CHEIRO
e voz en off cabeza abaixo
e brazos pendurados de paraugas    NEGROS

aluminio con descarga lateral e caixa de recollida
órbita baleira do meu patolóxico archibaldo
considera que o traballador como profesional
alienado debe sintetizar o nu co descubrimento
da    BAUXITA.-

maxinaron sirenas de silencio                óxido
mexadas de carácter                              tóxico
laudos para despedimentos                   éticos
e turnos de traballo                                harmónicos

plástico cargador baleirado nos rótulos
ALÚMINA
xa dixera o latoeiro
MULLER MORTA NON FALA
bis (eles)
a fábrica (bis)

maxinaran sirenas de silencio                óxido
mexadas de carácter                              tóxico
laudos para despedimentos                   éticos
e turnos de traballo                                harmónicos

ASUBÍOS DE SON                    EXPLOSIÓN

                                    AL2O3

o pus o cuspe a suor atacan o aluminio con extraordinaria parsimonia

Grupo de Comunicación Poética Rompente*: Textos de resistencia e comunicación** (1979)

Versións:
Bibiano: A danza do aluminio; Aluminio; 1979; Cara B, Corte 1



*[O Grupo de Comunicación Poética Rompente ou Grupo Rompente foi creado en 1975 por Antón Reixa, Alberto Avendaño e Manuel M. Romón, e a él estiveron vencellados tamén Alfonso Pexegueiro, Camilo Valdehorras e Xosé Leira López.]
**[O texto «Aluminio» fíxose expresamente por encargo do cantante Bibiano para o disco do mesmo título. É unha creación colectiva do ano 1979. Rompente: Upalás. Escolma; selección de Iris Cochón e Helena González; Col. Ablativo Absoluto, nº 7; Edicións Xerais de Galicia; Vigo, 1998; ISBN: 84-8302-255-9. Na antoloxía antedita o presente poema aparece recollido no capítulo titulado Textos de resistencia e comunicación; respectamos a citada referencia como obra orixinal do grupo.]

martes, 4 de diciembre de 2018

Por una senda van los hortelanos

Por una senda van los hortelanos,
que es la sagrada hora del regreso,
con la sangre injuriada por el peso
de inviernos, primaveras y veranos.

Vienen de los esfuerzos sobrehumanos
y van a la canción, y van al beso,
y van dejando por el aire impreso
un olor de herramientas y de manos.

Por otra senda yo, por otra senda
que no conduce al beso aunque es la hora,
sino que merodea sin destino.

Bajo su frente trágica y tremenda,
un toro solo en la ribera llora
olvidando que es toro y masculino.

Miguel Hernández: El rayo que no cesa (1934-1935) (1936)

Versións:
Amancio Prada: Por una senda; Dulce vino de olvido; 1985; Cara A, Corte 5



Amancio Prada: Por una senda; Escrito está; 2001; Pista 11



Isabel Montero e Santiago Gómez Valverde: Por una senda; La palabra y el tiempo; 2010; Pista 2

Colores

Sobre París la luna
tiene color violeta
y se pone amarilla
en las ciudades muertas.

Hay una luna verde
en todas las leyendas,
luna de telaraña
y de rota vidriera.
Y sobre los desiertos
es profunda y sangrienta.

Pero la luna blanca,
la luna verdadera,
sólo luce en los quietos
cementerios de aldea.

Federico García Lorca: Suites (1920-1923) (1986)*

Versións:
Belek & Vare: Colores; Dialéctica canciones; 2014; Pista 8



Belek & Vare: Colores; Locura eterna de todo poeta (Bandcamp); 2015; Pista 6



*[Este poema aparece recollido en Andrew A. Anderson: Federico García Lorca: Antología poética del cincuentenario; Diputación de Granada; 1986; ISBN- 8450534259.]

domingo, 2 de diciembre de 2018

Por qué, miña almiña

        ¿Por qué, miña almiña,
por qué ora non queres
o que antes querías?

        ¿Por qué, pensamento,
por qué ora non vives
de amantes deseios?

        ¿Por qué, meu esprito,
por qué ora te humildas,
cando eras altivo?

        ¿Por qué, corazón,
por qué ora non falas
falares de amor?

        ¿Por qué xa non bates
co doce batido
que calma os pesares?

        ¿Por qué, en fin, Dios meu,
a un tempo me faltan
a terra i o ceu?

        ¡Ou ti, roxa estrela
que din que comigo
naciche, poideras

        por sempre apagarte,
xa que non pudeche
por sempre alumarme...!

Rosalía de Castro: Follas Novas (1880)

Versións:
O val das mouras: Roxa estrela; Rosalía; 2015; Pista 2

sábado, 1 de diciembre de 2018

As referencias de contexto histórico agrícolas non nos deben levar

as referencias de contexto histórico agrícolas non nos deben levar
a mexar fóra do caldeiro establecendo mecánicas relacións de causa
a efecto
amais dos xa citados efectos secundarios a nivel fisiolóxico producidos
polo emprego atolondrado da pomada a dama que fala cómpre destacar
certa psicose colectiva que arrodeou a súa difusión no limitado
mercado farmacéutico daquela época psicose colectiva da que son
fiel reflexo os mass media en xeral e mesmo a vida cotidiana
pondo de moda nos balnearios estivales exclamacións tan características
como aquelas de
aquela muller era redonda dábanlle por todas as partes
ou aquela outra de
I know it’s only rock and roll but I like it

Grupo de Comunicación Poética Rompente*: A dama que fala (1983)

Versións:
Roberto Sobrado e Banda: A dama que fala**; Once máis 15 (VVAA); 2009; Pista 8



*[O Grupo de Comunicación Poética Rompente ou Grupo Rompente foi creado en 1975 por Antón Reixa, Alberto Avendaño e Manuel M. Romón, e a él estiveron vencellados tamén Alfonso Pexegueiro, Camilo Valdehorras e Xosé Leira López.]
**[O recitativo deste poema está precedido pola musicalización do poema A dama que fala é muda polos cóbados interpretado por Roberto Sobrado e Banda, e polo recitativo do poema a dama que fala, ámbo-los dous da obra do Grupo de Comunicación Poética Rompente: A dama que fala, do ano 1983.]

viernes, 30 de noviembre de 2018

Por el mundo adelante

Me atrapa como un pulpo
el color ya sabido de las cosas,
me asfixian mis sonrisas,
no respiro en las de ellos.
Dormí noches y noches
con el balcón cerrado
y al recordar después
la imagen mentirosa,
multicolor del sueño,
siempre había a mi lado unos oídos
y unos ojos abiertos;
me gustaba amasar
mi falaz pesadumbre
ante el espejo aquel.

Abrid ya las ventanas.
Adentro las ventiscas
y el aire se renueve.
Quiero huir de los ámbitos
calientes y tapiados,
salir sin compañía
por el mundo adelante.

Carmen Martín Gaite: A rachas (1976)

Versións:
Carmen Martín Gaite: Por el mundo adelante; Poemas; 2000; Pista 4

jueves, 29 de noviembre de 2018

Ah, tierra tierra pon tu cuerpo a tierra

Ah, tierra tierra pon tu cuerpo a tierra
tierra tierra gitano tierra comba
paraíso gitano luna siembra
siembra siembra gitano siembra sombra.

Ah tierra pon tu cuerpo a tierra muerta
muerta gitano la esperanza muerta
gitano la esperanza muerta muerta
y la esperanza muerta muerta muerta.

Ah pon tu cuerpo a tierra tierra tierra
y siembra siembra siembra siembra siembrate
en el cuenco del ojo tierra tierra

en la limosna de las manos tierra
en la lengua el escupitajo ¡escúpeles
con asco el asco de tu tierra! MUERTA

José Heredia Maya: Penar Ocono* (1973)

Versións:
Aguaviva: Pon tu cuerpo a tierra; Poetas andaluces de ahora; 1975; Cara A, Corte 4



*[Apareceu orixinalmente no nº0 da revista Poesía 70, dirixida por Juan de Loxa, en Granada, no ano 1968. Posteriormente aparece pechando a obra Camelamos naquear. Propuesta para una danza flamenca de arcángeles morenos (1976): «Queremos hablar» foi o primeiro traballo dramático do autor, no que incorpora o flamenco ás novas correntes do teatro, e constitue un firme alegato contra cinco séculos de persecución do pobo xitano; estreada en Granada o 20 de febreiro de 1976.]

Por el camino viene

Por el camino viene
viene el amor,
más bien pasando frío
que no calor.

Por el camino viene
la realidad;
cierra la puerta hermano,
que va a pasar.
Las llaves de tu casa
las tienes en la mano,
cierra la puerta, hermano.

Por el camino viene
la libertad,
un soldado delante
y otro detrás.

Por el camino viene
la convicción
cargada de razones
y de razón.
La verás en tu casa
por todos los rincones
cargada de razones.

Caminito adelante
va la justicia,
toga de terciopelo,
conciencia limpia.

Por el camino viene
el Ser supremo,
aunque sé que no existe,
algo le temo.

Caminito adelante
viene la muerte;
abre la puerta, hermano,
que viene a verte.
Abre, hermano, a la muerte
abre y dale la mano;
abre la puerta, hermano.

Chicho Sánchez Ferlosio: Canciones, poemas y otros textos (2008)

Versións:
Amancio Prada: Por el camino viene; Hasta otro día Chicho Sánchez Ferlosio; 2005; Pista 6