miércoles, 27 de abril de 2022

Sombrero, abrigo, guantes

Enfrente a la Comedia Francesa, está el Café
de la Regencia; en él hay una pieza
recóndita, con una butaca y una mesa.
Cuando entro, el polvo inmóvil se ha puesto ya de pie.

Entre mis labios hechos de jebe, la pavesa
de un cigarrillo humea, y en el humo se ve
dos humos intensivos, el tórax del Café,
y en el tórax, un óxido profundo de tristeza.

Importa que el otoño se injerte en los otoños,
importa que el otoño se integre de retoños,
la nube, de semestres; de pómulos, la arruga.

Importa oler a loco postulando
¡qué cálida es la nieve, qué fugaz la tortuga,
el cómo qué sencillo, qué fulminante el cuándo!

César Vallejo: Poemas humanos (1939)

Versións:

Noel Nicola: Sombrero, abrigo y guantes; Canta a César Vallejo; 1986; Pista 3

martes, 26 de abril de 2022

Morazán (1842)

                    XXXI

Alta es la noche y Morazán vigila.
Es hoy, ayer, mañana? Tú lo sabes.

Cinta central, américa angostura
que los golpes azules de dos mares
fueron haciendo, levantando en vilo
cordilleras y plumas de esmeralda:
territorio, unidad, delgada diosa
nacida en el combate de la espuma.


Te desmoronan hijos y gusanos,
se extienden sobre ti las alimañas
y una tenaza te arrebata el sueño
y un puñal con tu sangre te salpica
mientras se despedaza tu estandarte.

Alta es la noche y Morazán vigila.

Ya viene el tigre enarbolando un hacha.
Vienen a devorarte las entrañas.
Vienen a dividir la estrella.
                                           Vienen,
pequeña América olorosa,
a clavarte en la cruz, a desollarte,
a tumbar el metal de tu bandera.

Alta es la noche y Morazán vigila.

Invasores llenaron tu morada.
Y te partieron como fruta muerta,
y otros sellaron sobre tus espaldas
los dientes de una estirpe sanguinaria,
y otros te saquearon en los puertos
cargando sangre sobre tus dolores.

Es hoy, ayer, mañana? Tú lo sabes.

Hermanos, amanece. (Y Morazán vigila.)

Pablo Neruda: IV. Los Libertadores. Canto General (1950)

Versións:

Mario Lorca e Aparcoa: Área Caribe: Amarilis; Canto General; 1971; LP1, Lado 2, Corte 11

Sombras de Compostela

Doces e vellas putas da grave Compostela
Naquela casa humilde do barrio do Pombal
Co tellado cuberto de xeada e de estrelas,
Vernizado coas sombras longas da catedral.

Sentadas na cociña, á luz cega das velas,
Destapaban botellas dun barato champagne
E, entre tantas cancións, escollían aquelas
Que falan deses tempos que xa non volveran.

Sóubenme tripulante no buque da habanera
(Aforcadas nas torres, as convictas campás
Non darían as horas da nova primavera)
Por querer marchar lonxe e non volver xamais.

Unha hipócrita lúa, insomne sentinela,
Espellaba consignas de prata nas ventás
E xemían os ventos ó vagar polas ruelas
Como as almas en pena de impíos cardeais.

Algún de nos xuraba que elas foran fermosas,
Buscando na nostalxia o arrecendo carnal
Dunha noite tunante, pois coidaba que as rosas
Murchas ainda recenden se non fixeron mal.

Ninguén buscaba amores, ninguén buscaba rosas:
Nas tebras nunca poden as rosas abrollar.
O ceo nihilista pesaba como lousa
Nas almas, e movela era cuestión de azar.

Pacíficas avoas, putas de Compostela,
Propietarias de cátedras sabias, sentimentais,
Non conseguín pintarvos nunha estraña novela
Onde queimei as miñas naves xeracionais,

Por iso veño agora pagarvos unha débeda,
Desandando os camiños dunha noite invernal,
Collendo polas rúas deshabitadas, bébedas,
E guiando os meus pasos por un negro fanal.

Non son ese mariño que regresa do mar
Nalgún buque fantasma que trae rotas as velas,
Pero abrídeme a porta se me oídes petar,
Doces e vellas putas da morta Compostela.

Ramiro Fonte: Gabinete de estampas. A rocha dos proscritos [Poemas complementarios, 1994-2004] (2005)

Versións:

Víctor Aneiros: Sombras de Compostela; Brétemas da memoria; 2010; Pista 9

sábado, 23 de abril de 2022

Milonga del cordobés

Porque soy hombre sin vicio,
yo pertenezco a los indios
del general Aparicio.

No quiso que a su país,
los doctores y malandras,
encaramados arriba,
a los de abajo robaran.

Entre ávidos y logreros,
su lema fue por la patria
y, cuando ensilló caballo
y llamó a la paisanada,
no fue por altanería
de poncho blanco en vanguardia.

Vio morir a sus hermanos,
supo lo que le esperaba,
con la claridad serena
de sus ojos y su barba.

Fue como Florencio dijo,
al retratarlo en sus cartas,
mucho coraje y astucia,
habilidad, suspicacia,
o fue el sentido común,
el pisar la tierra ancha,
queriéndola sin dobleces,
visto por Javier de Viana.

Entre ávidos y logreros,
su lema fue por la patria;
como siempre hay desertores,
vos dijiste, es la cáscara
que se va, el cerno queda
e hiciste punta en la marcha.

Mas desde la Tricolor
te iba buscando una bala
y te encontró en Masoller,
agonizó la Patriada.

Águilas del Cordobés,
acosados por malandras,
quién no volverá los ojos
a tu blasón por la patria.

Porque soy hombre sin vicio,
yo pertenezco a los indios
del general Aparicio.

Washington Benavides: Las milongas y otras canciones (1989)

Versións:

Alfredo Zitarrosa: Milonga del cordobés; Desde Tacuarembó; 1975; Lado 1, Corte 5




Alfredo Zitarrosa: Milonga del cordobés; Desde Tacuarembó; 1984; Lado 1, Corte 5

(Reedición da versión do disco Desde Tacuarembó, do ano 1975.)


Alfredo Zitarrosa: Milonga del cordobés; 14 temas inéditos; 1997; Pista 8

(Remasterización da versión do disco Desde Tacuarembó, do ano 1975.)


Alfredo Zitarrosa: Milonga del cordobés; Desde Tacuarembó; 1998; Pista 5

(Remasterización da versión do disco Desde Tacuarembó, do ano 1975.)

jueves, 21 de abril de 2022

Sombra en presencia pura

                            A Aquilino Iglesia Alvariño

Sombra en presencia pura:
ár en ágoa parado.
Olla cal nace en coiros vivos
escoitándose.
Toda ela é invención das cousas:
tres espellos xustos
e tres ecuridades,
nubre, sombra.

Álvaro Cunqueiro: Mar ao norde (1932)

Versións:

César Morán: Sombra en presenza pura; Haberá primavera; 2011; Pista 6

Milonga del alma IV

Si el alma duele, el alma es la materia,
la dolida materia de ser hombre.
El alma brota como en la miseria
del basural, la roja flor sin nombre.

Y el alma duele y sangra y es violencia
de nacimiento de niño transido,
pero otras veces es la transparencia,
una razón de amor contra el olvido.

No la busques en sueños porque pisa
la misma tierra que tu pie sostiene,
y es misteriosa como una sonrisa
que cuando estamos para el llanto viene.

El alma está en el cuerpo, es cuerpo vivo,
es la sangre purísima en su arteria,
el aceite de paz que da el olivo;
si alma duele, el alma es la materia.

Washington Benavides: Tanta vida en cuatro versos (un cancionero) (2013)

Versións:

Alfredo Zitarrosa e Héctor Numa Moraes: Milonga del alma IV*; Sobre pájaros y almas; 1989; Lado B, Corte 5



*[A versión musical de Alfredo Zitarrosa e Héctor Numa Moraes comeza e remata co recitativo de dous fragmentos do conto Su Alma, de Alfredo Zitarrosa, incluido neste mesmo traballo discográfico.]

martes, 19 de abril de 2022

Somalia

Hai uns días boteime á rúa.
Un adolescente xogaba cun colar.
Levaba os intestinos ao pescozo.

Lino Braxe: A caricia da serpe (1999)

Versións:

A caricia da serpe: Somalia – O desfiladeiro das bestas*; A caricia da serpe; 2005; Pista 1



*[O recitativo deste poema, na voz de Lino Braxe, está seguido pola musicalización do poema O desfiladeiro das bestas, da obra de Lino Braxe: A caricia da serpe, do ano 1999.]

martes, 12 de abril de 2022

Año nuevo

Año nuevo que traerás
p’al pobre que nada espera,
cambiará la suerte overa
sólo porque vos llegás.
Pa’ mí serás uno más
en la tarja de mi vida
y te doy la bienvenida
al saber que a tu llegada
me acercas a la largada
de la última partida.

Yo nada espero de ti
ya seas bueno o fatal,
porque sé que el bien y el mal
están adentro de mí.
pero no importa, seguí,
mentinos felicidad,
creemos por necesidad
que va a ser linda la vida
y una mentira creída
es mejor que una verdad.

Año nuevo que enancada
traes una nueva ilusión
pa’l tonto del corazón
que no debe esperar nada.
Al festejar tu legada
aislándome pa’ sismear
hasta me has hecho cantar
y me he alegrao más con esto
que si fueras pretexto
pa’ comer o pa’ chupar.

Alma mía que sentiste
ansina como un renuevo,
al solearte el año nuevo
los guiñapos con que vistes.
Alma que olvidas los tristes
años de penurias llenos
y que estás como de estreno
decime qué festejás,
si el peso de un año más
o el alivio de uno menos.

Guillermo Cuadri: Entre Vulcano y las musas* (1979)

Versións:

Amalia de la Vega: Año nuevo; Navidad folklórica (VVAA); 1964; Cara B, Corte 2




Amalia de la Vega: Año nuevo; Poetas nativistas orientales; 1982; Lado 2, Corte 1

(Reedición da versión do disco Navidad folklórica, do ano 1964.)


María Amelia Parra: Año nuevo; A mi viejo; 2001; Pista 1



*[Guillermo Cuadri: Entre Vulcano y las musas (biografía y obra inédita de Guillermo Cuadri); Compilación de Waldemar M. Cuadri; Edit. Artecolor; Minas, 1979.]

jueves, 7 de abril de 2022

Sol-por

Acorado e roibo
durmíase o día,
coa testa deitada
no colo da ría.

As campás beatas
no ceo bulían
rezando rosarios
á Virxen María.

Bogando nas nubens
cara ó ceo ían
envoltas nos ouros
do sol que morría.

Polo mar, as velas
eran folerpiñas,
que da lua aberta
nas ágoas caíran.

Da veira do río,
chegaban cantigas,
choutando nas leiras
molladas de risas.

Preto do hourizonte,
estrelas obrizas
frotaban os ollos
tirando a perguiza.

E bicando os lonxes
as foulas ispidas
o alen nevaban
de limpas surrisas.

Un outo aturuxo
voando fuxía.
E os bosques lonxanos
noite revertían.

Luis Amado Carballo: Proel (1927)

Versións:

Víctor Aneiros: Solpor; Heroe secreto; 2008; Pista 5

miércoles, 6 de abril de 2022

Milonga del alma III

De la frágil materia del olvido,
pétalo a pétalo te alcé, ilusoria,
tan hondo para amar, tan resentido,
que vuelvo el rostro a toda mi memoria.

Pero no quiero en esta mala gana,
verte como a una Alicia en el espejo,
inalcanzable mancha de una plana,
cuando era niño, cuando no era viejo.

La memoria es amante que requiere
un tiempo que no puede ser el mío;
no puedo ser el silbo de lo umbrío,
yo soy el cazador, soy el que hiere.

Jacarandoso árbol de la flor,
que pone azul a toda la plazuela
y que te vio guardándote mi amor,
como a fruto robado, una chicuela.

Y yo, que duermo a veces en el seno
de una bebida con calor de madre
—qué digo, no, tan sólo de comadre—,
amo el valor del que cayó en el cieno.

El amor que blasfema,
atado como un perro a dura estaca
y aleja del costado del poema,
una visión pueril de toma y daca.

El alma tan mentida,
el tiempo frívolo de sacrosanto
viernes de pasión vestido;
la irresponsable llama de la vida
en el pábilo negro de mi canto,
y ese señor olvido, que no olvida,
y ese señor espanto.

Washington Benavides: Tanta vida en cuatro versos (un cancionero) (2013)

Versións:

Alfredo Zitarrosa: Milonga del alma III*; Sobre pájaros y almas; 1989; Lado B, Corte 4



*[A versión musical de Alfredo Zitarrosa comeza co recitativo dun fragmento do conto Su Alma, de Alfredo Zitarrosa, incluido neste mesmo traballo discográfico.]

martes, 5 de abril de 2022

Sólo se que estoy en mí

Sólo sé que estoy en mí
y nunca sabré quién soy,
tampoco sé adónde voy
ni hasta cuándo estaré aquí.

Vestido con vida o muerte
o desnudo sin morir,
en los muros de este fuerte
castillo de mi vivir,


o libre por los confines
sepulcrales de los cielos,
desgarrando grises velos,
ignorante de mis fines,

no sé qué cárcel espera
ni la libertad que ansío,
ni a qué sueño dará el río
de mi vida cuando muera.


Manuel Altolaguirre: Las islas invitadas (1936)

Versións:

Alfredo Arrebola: Nunca sabré quien soy (cantes de Juan Breva); Luna del 27 “En cante jondo”; 1998; Pista 3

domingo, 3 de abril de 2022

Menina

Menina dos olhos verdes
me da mate pra beber,
não é sede, não é nada,
é vontade de te ver.

Afuera la resolana,
un grillo y su cascabel,
el algarrobal armado,
yo sólo desensillé.

Campos grises de marcela
con su tala y su esquivez,
todo temblaba en el aire
como de fiebre o de sed.

Pasó la sombra de un cuervo
y casi me santigüé;
vi la casa, su arboleda,
me orienté.

Afuera la resolana
y el rezongo de un lebrel;
ella me miró de frente
como preguntándome.

Puso un canto de roldana,
una tinaja en la piel,
cuiá de plata labrada,
un aroma de clavel.

Era ya de tardecita
cuando ensillé.
Me fui lejos de esas casas,
me fui pero me quedé.

Washington Benavides: Las milongas (1973)

Versións:

Carlos Benavides: Menina; Soy del campo; 1974; Lado 1, Corte 4




Santiago Chalar: Menina; Rumbeador; 1977; Lado 1, Corte 4




Alfredo Zitarrosa: Menina; Zitarrosa siempre: Los inéditos; 1995; Pista 2




Santiago Chalar: Menina; Lo mejor de Santiago Chalar, Vol.II; 2005; Pista 9

(Reedición da versión do disco Rumbeador, do ano 1977.)

sábado, 2 de abril de 2022

Sólo de lo negado canta el hombre

    Sólo de lo negado canta el hombre,
          sólo de lo perdido,
          sólo de la añoranza,
          siempre de lo mismo.

      Cuando cerró para siempre el huerto
          la cancela de espinos,
entonces inventó la queja de la lira,
          la flauta del suspiro.

        Y desde entonces sólo canta
          en su torre el cautivo,
          a su rueca la esclava,
        el desterrado en el navío.

        De la jaula (aletea y sangra)
        el pájaro desconocido;
          salir quiere y no puede:
            su jaula es él mismo.

        Y por eso el minero canta,
          por un sol de oro limpio;
        canta el pobre, la pena canta;
                  no canta el rico.

        Entre las piernas de la amiga,
          vida busca el amigo,
        y se encuentra con un tesoro,
          de verdes ojos fríos.

        Y así es como canta el hombre
          por su niño antiguo,
        y la boca, sin pan y sin besos,
          y el cielo vacío:

    siempre de la añoranza, de lo negado,
            de lo perdido;
        siempre de lo de otro,
          nunca de lo mío.

Agustín García Calvo: Canciones y soliloquios (1976)

Versións:

Chicho Sánchez Ferlosio: Sólo de lo negado canta el hombre; Concierto Canciones y Soliloquios. Teatro español de Madrid; 1982; Pista 2




Amancio Prada: Sólo de lo negado; Canciones y soliloquios; 1983; Pista 1




Amancio Prada: Sólo de lo negado canta el hombre; Concierto: El cantar tiene sentido; Claustro de San Benito de Valladolid; Julio 2007;




Amancio Prada: Sólo de lo negado; Zamora*; 2007; Pista 10

(Directo semellante ao Concierto: El cantar tiene sentido, do ano 2007.)


Amancio Prada: Sólo de lo negado; Canciones de Agustín García Calvo. Libre te quiero; 2013; Pista 3

(Reedición da versión do disco Zamora, do ano 2007.)



*[Concerto conmemorativo do IVº Centenario do Teatro Principal de Zamora. 7 de Octubre de 2006. Zamora.]