jueves, 30 de junio de 2022

Sol de invierno

    Es mediodía. Un parque.
Invierno. Blancas sendas;
simétricos montículos
y ramas esqueléticas.
    Bajo el invernadero,
naranjos en maceta,
y en su tonel, pintado
de verde, la palmera.
    Un viejecillo dice,
para su capa vieja:
«¡El sol, esta hermosura
del sol!...» Los niños juegan.
    El agua de la fuente
resbala, corre y sueña
lamiendo, casi muda,
la verdinosa piedra.

Antonio Machado: Varia. Soledades. Galerías. Otros poemas. Poesías completas (1917)

Versións:

Vicente Monera: Sol de invierno; www.musicaypoemas.com; 2008;



*[Vicente Monera eliminou da súa canle de Youtube todos os videos que contiñan as súas versións musicais de poemas. Estes videos orixinalmente aloxados na web www.musicaypoemas.com, tampouco se poden visualizar, compartir e/ou descargar nela, xa que a páxina está pechada e non aparece nos buscadores de internet. Para encher este valeiro engadimos un audio .mp3 coa versión musical deste poema, realizada por este intérprete e publicada na rede no ano 2008.]

¿Onde está o verso? ¿Onde está a prosa?

¿Onde está o verso? ¿Onde está a prosa?
¿Onde está o home? ¿Onde a muller?
¿Onde está a arte? ¿Onde a política?
¿Onde está o mal? ¿Onde está o ben?

¿Onde está o novo? ¿Onde está o vello?
¿Onde está a injúria? ¿Onde está a lei?
¿Onde está o amor? ¿Onde está o desejo?
¿Onde está o mal? ¿Onde está o ben?


¿Onde está a direita? ¿Onde a esquerda?
¿Onde o fastio? ¿Onde o pracer?
¿Onde a verdade? ¿Onde a mentira?
¿Onde está o mal? ¿Onde está o ben?

¿Onde está a paz? ¿Onde está a guerra?
¿Onde está o demo? ¿Onde está o deus?
¿Onde está o ceibe? ¿Onde está o escravo?
¿Onde está o mal? ¿Onde está o ben?

¿Onde está o negro? ¿Onde está o branco?
¿Onde o traballo? ¿Onde o lecer?
¿Onde está a morte? ¿Onde está a vida?
¿Onde está o mal? ¿Onde está o ben?

Ricardo Carballo Calero: Futuro condicional (1961-1980) (1982)

Versións:

Moito!*: Demo Deus; Musicando Carvalho Calero** (VVAA); 2020; Pista 19




Orballo: Onde está o verso; Musicando Carvalho Calero** (VVAA); 2020; Pista 76



*[Finalista do concurso Musicando Carvalho Calero 2020.]
**[Concurso musical organizado pola AGAL (Associaçom Galega da Língua) en colaboración coa CRTVG e a Consellería de Cultura da Xunta de Galicia, para conmemorar o ano das Letras Galegas 2020, adicado a Ricardo Carballo Calero.]

martes, 28 de junio de 2022

Sonaba el reloj la una

    Sonaba el reloj la una
dentro de mi cuarto. Era
triste la noche. La luna,
reluciente calavera,

    ya del cenit declinando,
iba del ciprés del huerto
fríamente iluminando
el alto ramaje yerto.

    Por la entreabierta ventana
llegaban a mis oídos
metálicos alaridos
de una música lejana.

    Una música tristona,
una mazurca olvidada,
entre inocente y burlona,
mal tañida y mal soplada.

    Y yo sentí el estupor
del alma cuando bosteza
el corazón, la cabeza,
y... morirse es lo mejor.

Antonio Machado: Soledades. Galerías. Otros poemas (1907)

Versións:

Vicente Monera: Sonaba el reloj la una; www.musicaypoemas.com*; 2011;



*[Vicente Monera eliminou da súa canle de Youtube todos os videos que contiñan as súas versións musicais de poemas. Estes videos orixinalmente aloxados na web www.musicaypoemas.com, tampouco se poden visualizar, compartir e/ou descargar nela, xa que a páxina está pechada e non aparece nos buscadores de internet. Para encher este valeiro engadimos un audio .mp3 coa versión musical deste poema, realizada por este intérprete e publicada na rede no ano 2011.]

Domingo Ferreiro

Toca la gaita Domingo Ferreiro
toca la gaita... «¡Non queiro, non queiro!»
Porque están llenas de sangre las rías,
porque no quiero, no quiero, no quiero.

Ya se secaron los ramos floridos
que ella traía en la falda del viento,
que ella traía a su novio soldado
o pescador, labrador, marinero.

Sobre Galicia ha caído la peste,
ay, los oscuros sargentos vinieron.
Están colgando en los pinos los hombres,
toca la gaita, no quiero, no quiero.

Nuestros hermanos que están allá abajo
pronto vendrán a vengar a los muertos,
pronto vendrán en mitad del verano,
pronto vendrán en mitad del invierno.

El que no ha muerto andará por el monte
y en las aldeas cayeron los buenos.
Ay, que no vayan los lobos al monte,
toca la gaita, no quiero, no quiero.

Ya llegarán las valientes milicias
para acabar con la hez del desierto.
Ya llegarán en mitad de la Historia,
ya llegarán en mitad de los tiempos.

Toca la gaita... ¡que baile el obispo!
Toca la gaita, no quiero, no quiero.
Porque no es hora de fiesta en España,
porque no quiero, no quiero, no quiero.

Ya llegarán los soldados leales
para acabar con los pájaros negros,
ya llegarán en mitad de la Biblia,
ya llegarán en mitad de los muertos.

Toca la gaita. ¡Que baile la víbora!
Toca la gaita, no quiero, no quiero.
Porque la gaita no quiere que toque.
Porque se ha muerto Domingo Ferreiro.

Raúl González Tuñón: Cancionero de la Guerra Civil española* (1937)

Versións:

Juan José de Mello e Pablo Estramín: Domingo Ferreiro; Cantacaminos; 1981; Lado 1, Corte 5




Raúl González Tuñón: Domingo Ferreiro; Raúl González Tuñón por él mismo. Un libro sonoro; 2000; Pista 27




Luar na Lubre e Lila Downs: Domingo Ferreiro; Saudade; 2005; Pista 5




Ignacio Copani: Monólogo “Domingo Ferreiro”; Llevo en mis oídos; 2014; Pista 9



*[VVAA: Cancionero de la Guerra Civil española; selección y prólogo de Ildefonso Pereda Valdés; Publicación del Comité Pro-Defensa de la República Española; Claudio García & Cia. Editores; Montevideo, 1937.]

viernes, 24 de junio de 2022

Se somos como somos, por que pujo

Se somos como somos, por que pujo
quem a pujo esta arela
de sermos de outro jeito
no nosso coraçom?

Seríamos felizes conformándo-nos
com sermos como somos, ignorando
que de outro jeito poderia ser.

Ou bem é que nom somos como somos,
más como quereríamos
ser, porque o ser nom é
o que se é, mas o que se deseja
ser, e a felicidade
é resignada morte, e é a vida
a desgraça de querer ser outrém?

Renunciando assi à felicidade
e a sermos como somos,
e assumindo a desdita
de querer sermos de outro jeito, somos
talvez o que realmente
somos ao sermos um desejo puro
de outros querermos ser.


Porque talvez o sermos nom é sermos,
senom nom querer sermos como somos,
e aquilo que nom somos querer ser.

Ricardo Carballo Calero: Reticências (1986-1989) (1990)

Versións:

Tomé Mouriño: Somos como somos; Musicando Carvalho Calero* (VVAA); 2020; Pista 53



*[Concurso musical organizado pola AGAL (Associaçom Galega da Língua) en colaboración coa CRTVG e a Consellería de Cultura da Xunta de Galicia, para conmemorar o ano das Letras Galegas 2020, adicado a Ricardo Carballo Calero.]

jueves, 23 de junio de 2022

Cuando te llamo

          36
                        (El ángel)
Cuando te llamo,
no vienes.
Cuando me llamas,
no voy.

Para que a nuestro
encuentro vaya, solo,
el amor.

Fina García Marruz: Pequeñas canciones. Visitaciones (1970)

Versións:

José Mª Vitier e Martirio: Sólo el amor; El aire que te rodea; 2011; Pista 13




José Mª Vitier e Liuba María Hevia: Sólo el amor; Se dice cubano; 2013; Pista 11




Pablo Milanés e José Mª Vitier: Solo el amor; Canción de otoño; 2014; Pista 9

martes, 21 de junio de 2022

Son número 6

Yoruba soy, lloro en yoruba
lucumí.
Como soy un yoruba de Cuba,
quiero que hasta Cuba suba mi llanto yoruba,
que suba el alegre llanto yoruba
que sale de mí.

Yoruba soy,
cantando voy,
llorando estoy,
y cuando no soy yoruba,
soy congo, mandinga, carabalí.
Atiendan, amigos, mi son, que empieza así:

                          Adivinanza
                          de la esperanza:
                          lo mío es tuyo,
                          lo tuyo es mío;
                          toda la sangre
                          formando un río.

La ceiba ceiba con su penacho;
el padre padre con su muchacho;
la jicotea en su carapacho.
¡Que rompa el son caliente,
y que lo baile la gente,
pecho con pecho,
vaso con vaso
y agua con agua con aguardiente!

Yoruba soy, soy lucumí,
mandinga, congo, carabalí.
Atiendan, amigos, mi son, que sigue así:

Estamos juntos desde muy lejos,
jóvenes, viejos,
negros y blancos, todo mezclado;
uno mandando y otro mandado,
todo mezclado;
San Berenito y otro mandado,
todo mezclado;
negros y blancos desde muy lejos,
todo mezclado;
Santa María y uno mandado,
todo mezclado;
todo mezclado, Santa María,
San Berenito, todo mezclado,
todo mezclado, San Berenito,
San Berenito, Santa María,
Santa María, San Berenito,
¡todo mezclado!

Yoruba soy, soy lucumí,
mandinga, congo, carabalí.
Atiendan, amigos, mi son, que acaba así:

              Salga el mulato,
              suelte el zapato,
              díganle al blanco que no se va…
              De aquí no hay nadie que se separe;
              mire y no pare,
              oiga y no pare,
              beba y no pare,
              coma y no pare,
              viva y no pare,
              ¡qué el son de todos no va a parar!

Nicolás Guillén: El son entero (1947)

Versións:

Ana Belén: Son número 6; La paloma de vuelo popular; 1976; LP1, Lado B, Corte 2

Ollas, meu ben, as cañas dos Ancares

Ollas, meu ben, as cañas dos Ancares.
Ainda o outono é rapaz e ja branquea.
Maio nevou: carazo en vez de rosas
a primavera.

Ainda non ben con doce beizo o Miño
agarimou os flores da ribeira
—seródios froitos dun tardeiro vrao—,
gios ja as queiman.

Bate o nordés Fingoi. Acobillada
à lapa do fogar tabula a nena.
Non coides, porque a mágoa onte se fose,
que hoje non veña.

Ricardo Carballo Calero: Aneis de água. Salterio de Fingoi (1961)

Versións:

Ópio do polvo: A primavera; Musicando Carvalho Calero* (VVAA); 2020; Pista 59



*[Concurso musical organizado pola AGAL (Associaçom Galega da Língua) en colaboración coa CRTVG e a Consellería de Cultura da Xunta de Galicia, para conmemorar o ano das Letras Galegas 2020, adicado a Ricardo Carballo Calero.]

martes, 14 de junio de 2022

Son más en una mazorca

Son más en una mazorca
de maíz los prietos granos
que Fidel Castro y sus hombres
cuando del Granma bajaron.
El mar revuelto los mira
partir con violento paso,
dura la luz de los rostros
severos, aún no barbados,
mariposas en la frente,
la ciénaga en los zapatos.
La muerte los vigilaba
vestida como soldado,
amarillo el uniforme,
y el fusil americano.
Heridos unos cayeron,
otros sin vida quedaron,
y los menos, pocos más
que los dedos de las manos,
con esperanza y fatiga
hacia la gloria marcharon.
En los despiertos caminos
voces saludan y cantos,
puños se alzan y amapolas,
soles brillan y disparos.
A la Sierra van primero
por el corazón llevados;
junto a los claros sinsontes,
de pie en el pico más alto,
ya en su cuartel general,
así dice Fidel Castro:
De esta sierra bajaremos,
mar de rifles será el llano.

Nicolás Guillén: Tengo (1964)

Versións:

Ana Belén: Son más en una mazorca; La paloma de vuelo popular; 1976; LP 2, Lado 1, Corte 3

jueves, 9 de junio de 2022

O peso da soledade

O peso da soledade
non é pra todas as costas.

Baixo unha luz cenital,
o home é un fito senlleiro,
un ún que se non projecta,
Atlas que o ceo sostén.

Deixa, pois, aos que a han mester,
esa droga vitamínica,
o amor, a ilusión, a espranza,
inda que seja unha sombra.

Unha sombra é algo.
Unha sombra acompaña.
Só os mortos non teñen sombra.
Porque ja non lles dá o sol,
ou porque están no seu centro.

Ricardo Carballo Calero: Futuro condicional (1961-1980) (1982)

Versións:

Os Carunchos: O peso da soledade; Musicando Carvalho Calero* (VVAA); 2020; Pista 16



*[Concurso musical organizado pola AGAL (Associaçom Galega da Língua) en colaboración coa CRTVG e a Consellería de Cultura da Xunta de Galicia, para conmemorar o ano das Letras Galegas 2020, adicado a Ricardo Carballo Calero.]

martes, 7 de junio de 2022

Son las gaviotas, amor

Son las gaviotas, amor.
Las lentas, altas gaviotas.

Mar de invierno. El agua gris
mancha de frío las rocas.
Tus piernas, tus dulces piernas,
enternecen a las olas.
Un cielo sucio se vuelca
sobre el mar. El viento borra
el perfil de las colinas
de arena. Las tediosas
charcas de sal y de frío
copian tu luz y tu sombra.
Algo gritan, en lo alto,
que tú no escuchas, absorta.

Son las gaviotas, amor.
Las lentas, altas gaviotas.

Ángel González: Acariciado mundo. Áspero mundo (1956)

Versións:

Ángel González e Pedro Guerra: Son las gaviotas, amor; La palabra en el aire; 2003; Pista 18




Ángel González: Son las gaviotas, amor; A todo amor: antología personal; 2006; Pista 18

O meu cabelo é absolutamente negro

O meu cabelo é absolutamente negro.
A minha pele é absolutamente branca.
Linhas de ónix.
Lâminas de marfim.

Os meus dias som absolutamente negros.
As minhas noites som absolutamente brancas.
De dia, enquanto vivo, estás longe de mim.
De noite, enquanto sonho, comigo estás.

Ricardo Carballo Calero: Reticências (1986-1989) (1990)

Versións:

Batital: Reticências; Musicando Carvalho Calero (VVAA)*; 2020; Pista 40



*[Concurso musical organizado pola AGAL (Associaçom Galega da Língua) en colaboración coa CRTVG e a Consellería de Cultura da Xunta de Galicia, para conmemorar o ano das Letras Galegas 2020, adicado a Ricardo Carballo Calero.]

viernes, 3 de junio de 2022

Son de negros en Cuba

A Don Fernando Ortiz

Cuando llegue la luna llena            
iré a Santiago de Cuba,            
iré a Santiago,
en un coche de agua negra.
           
Iré a Santiago.
Cantarán los techos de palmera.
Iré a Santiago.
Cuando la palma quiere ser cigüeña,
iré a Santiago.
Y cuando quiere ser medusa el plátano,
Iré a Santiago
con la rubia cabeza de Fonseca.
Iré a Santiago.
Y con el rosa de Romeo y Julieta
iré a Santiago.
Mar de papel y plata de monedas
Iré a Santiago.
¡Oh Cuba! ¡Oh ritmo de semillas secas!
Iré a Santiago.
¡Oh cintura caliente y gota de madera!
Iré a Santiago.
¡Arpa de troncos vivos, caimán, flor de tabaco!
Iré a Santiago.
Siempre dije que yo iría a Santiago
en un coche de agua negra.
Iré a Santiago.
Brisa y alcohol en las ruedas,
iré a Santiago.
Mi coral en la tiniebla,
iré a Santiago.
           
El mar ahogado en la arena,
iré a Santiago,
           
calor blanco, fruta muerta,
iré a Santiago.
¡Oh bovino frescor de cañavera!
¡Oh Cuba! ¡Oh curva de suspiro y barro!
Iré a Santiago.
           

Federico García Lorca: Poeta en Nueva York (1929-1930) (1940)

Versións:

Jarcha: Son de negros en Cuba; A la memoria de Federico García Lorca; 1984; Cara A, Corte 2




La barbería del sur: El poeta llega a La Habana; Algo pa nosotros; 1993; Pista 4




Esperanza Fernández: Son de Negros en Cuba; Los gitanos cantan a Federico García Lorca, Vol.2 (VVAA); 1996; Pista 1




Compay Segundo: Son de negros en Cuba; Lo mejor de la vida; 1998; Pista 14




Ana Belén: Son de negros en Cuba; Lorquiana. Poemas de Federico García Lorca; 1998; Pista 1




Manolo Sanlúcar e Carmen Linares: Son de negros en Cuba; Locura de brisa y trino; 2000; Pista 7




Ana Belén: Son de negros en Cuba; Los grandes éxitos… y mucho más; 2008; CD1, Pista 11

(Reedición da versión do disco Lorquiana. Poemas de Federico García Lorca, do ano 1998.)

jueves, 2 de junio de 2022

Noticia para viajeros

Si todo es corazón y rienda suelta
y en las caras hay luz de mediodía,
si en una selva de armas juegan niños
y cada calle la ganó, la vida,

no estás en Asunción ni en Buenos Aires,
no te has equivocado de aeropuerto,
no se llama Santiago el fin de etapa,
su nombre es otro que Montevideo.

Viento de libertad fue tu piloto
y brújula de pueblo te dio el norte,
cuántas manos tendidas esperándote,
cuántas mujeres, cuántos niños y hombres

al fin alzando juntos el futuro,
al fin transfigurados en sí mismos,
mientras la larga noche de la infamia
se pierde en el desprecio del olvido.

La viste desde el aire, ésta es Managua
de pie entre ruinas, bella en sus baldíos,
pobre como las armas combatientes,
rica como la sangre de sus hijos.

Ya ves, viajero, está su puerta abierta,
todo el país es una inmensa casa.
No, no te equivocaste de aeropuerto:
entra nomás, estás en Nicaragua.

                                        Managua, febrero de 1980

Julio Cortázar: Nicaragua tan violentamente dulce (1983)

Versións:

César Isella: Noticia para viajeros; Con todos; 1985; Lado 1, Corte 1




Carlos Mejía Godoy y los de Palacagüina: Noticia para viajeros; Tasba Pri (Patria libre); 1985; lado B, Corte 3




Carlos Mejía Godoy y los de Palacagüina: Noticia para viajeros; En Concierto, en Vitoria, España; 1985; Pista 12




Falta y Resto: Noticia para viajeros; Alerta…; 1986; Lado 1, Corte 1




Taller Canario: Noticia para viajeros; A por todas; 1989; Cara B, Corte 3




Cuncumén: Noticia para viajeros; Por lo que vivo; 1991; Lado 1, Corte 4




Carlos Mejía Godoy y los de Palacagüina: Noticia para viajeros; El ave canta aunque la rama cruja; 1999; Pista 6




Claudio Bustos: Noticia para viajeros; Coplas americanas; 2007; Pista 7




Mariela Ferreira: Noticias para viajeros; Exilio y esperanza; 2009; Pista 6




Carlos Mejía Godoy y los de Palacagüina: Noticia para viajeros; Poemas en busca de una guitarra; 2020; Pista 6

(Reedición da versión do disco El ave canta aunque la rama cruja, do ano 1999.)

Son camiño dun cansado viaxeiro

Son camiño dun cansado viaxeiro
que aínda non soupo de min o seu refuxo.
Na serán chega á porta calado i altaneiro
i ergue a viga da noite no seu fuso.

Sei quen de min ditou un verso
que o mundo por enteiro derribou.
Aquel verso deixou en fondo texto
que logo en libro vello se trocou.

Hai peito que non sabe o seu camino
e ceguiño polo doutro vai andando.
¡Si el soupera que sin ave non hai niño!

A fonte que en mar en min aboia
non verte en craros días o seu canto.
¡Sabe a noite o que leva dela soia!

María Mariño: Palabra no tempo (1963)

Versións:

Manoele de Felisa: Cansado viaxeiro; De Felisa a María Mariño; 2007; Pista 1