miércoles, 31 de mayo de 2023

Eu quería

Eu quero trocarme en ti
paisaxe da miña terra,
quero ceibar miña anguria
pola túa cabeleira.
Ser carballo antre os carballos,
ser néboa coas túas néboas,
ser maina chuvia a caír
polas congostras tolleitas,
ser ponla reverdecente
e na miña ponla tenra
que aniñara un rousiñol
e ise rousiñol quixera
tamén ser eu… Ou ser río
con beizos de auga na terra…
Que morro de soedá
e ista soedá anceia
fuxir de sí i afundirse
co que na terra latexa:
ser carballo antre os carballos,
ser néboa coas túas néboas…
Mais solo a norte podrá
facer da miña alma Terra.
Entón seréi cinza azul
ceibe xa nos brazos de ela.

¡Ai, istes brazos de nai
Que me acenan como estrelas…!

Antón Tovar: Non (1967)

Versións:

Anxo Rei: Eu quería; A rabela da pluma; 2006; Pista 10

martes, 30 de mayo de 2023

Terra

Arei, gradei e canicei esta terra.
Nela abrín regos e esparexín semente,
magoeina coa picaña,
esfarelei cadullos,
boteille esterco,
libreina de ervellaca e saramagos,
vina sedenta recibindo a choiva,
agarimeina
cos ollos e coas mans
e síntoa
fonte e placenta deste corpo,
deste eu que rebule
derriba da súa codia
feraz e xenerosa.

En pago de tal amor e tal achego
só lle pido
que me acolla na noite que ha de vir
e seguiremos xuntos
no derradeiro suco,
na canle derradeira.

Xosé Neira Vilas: Dende Gres (2004)

Versións:

Manoele de Felisa: Terra; Cantos de lembranza; 2014; Pista 7

domingo, 28 de mayo de 2023

Como latas de cerveza vacías

Como latas de cerveza vacías y colillas
de cigarrillos apagados, han sido mis días.
Como figuras que pasan por una pantalla de televisión
y desaparecen; así ha pasado mi vida.
Como los automóviles que pasaban rápidos por las carreteras
con risas de muchachas y música de radios…
Y la belleza pasó rápida, como el modelo de los autos
y las canciones de los radios que pasaron de moda.
Y no ha quedado nada de aquellos días, nada,
más que latas vacías y colillas apagadas,
risas en fotos marchitas, boletos rotos,
y el aserrín con que al amanecer barrieron los bares.

Ernesto Cardenal: Gethsemani Ky (1960)

Versións:

Inés Fonseca: Como latas de cerveza vacías; Dos en uno; 2012; Pista 3

Terceto autóctono

                        I
El puño labrador se aterciopela,
y en cruz en cada labio se aperfila.
Es fiesta! El ritmo del arado vuela;
y es un chantre de bronce cada esquila.
Afílase lo rudo. Habla escarcela...
En las venas indígenas rutila
un yaraví de sangre que se cuela
en nostalgias de sol por la pupila.
Las pallas, aquenando hondos suspiros,
como en raras estampas seculares,
enrosarian un símbolo en sus giros.
Luce él Apóstol en su trono, luego;
y es, entre inciensos, cirios y cantares,
el moderno dios-sol para el labriego.

                        II
Echa una cana al aire el indio triste.
Hacia el altar fulgente va el gentío.
El ojo del crepúsculo desiste
de ver quemado vivo el caserío.
La pastora de lana y llanque viste,
con pliegues de candor en su atavío;
y en su humildad de lana heroica y triste,
copo es su blanco corazón bravío.
Entre músicas, fuegos de bengala,
solfea un acordeón Algún tendero
da su reclame al viento: "Nadie iguala!"
Las chispas al flotar lindas, graciosas,
son trigos de oro audaz que el chacarero
siembra en los cielos y en las nebulosas.

                        III
Madrugada. La chicha al fin revienta
en sollozos, lujurias, pugilatos;
entre olores de urea y de pimienta
traza un ebrio al andar mil garabatos.
"Mañana que me vaya..." se lamenta
un Romeo rural cantando a ratos.
Caldo madrugador hay ya de venta;
y brinca un ruido aperital de platos.
Van tres mujeres..., silba un golfo... Lejos
el río anda borracho y canta y llora
prehistorias de agua, tiempos viejos.
Y al sonar una caja de Tayanga,
como iniciando un huaino azul, remanga
sus pantorrillas de azafrán la Aurora.


César Vallejo: Los heraldos negros (1918)

Versións:

Mercedes Sosa: Terceto autóctono; Traigo un pueblo en mi voz; 1973; Lado 2, Corte 1




Juan Luis Dammert e Patricia Oliart: Huayno azul; Vallejo para cantar; 1986; Pista 6




Juan Luis Dammert, Jessica Ballón e Susana Roel: Huayno azul; El cancionero de los poetas (VVAA); 1994; Pista 6

viernes, 26 de mayo de 2023

Eu

Digo sí, digo non,
ningunha cousa é certa.
Son un longo camiño
que en mín erguéu a terra.
Viñen de non sei dónde,
voume pra onde me levan.
Digo sí, digo non,
palabras mentireiras.
Eu qué sei quén son eu,
eu, unha volvoreta
que se afirma no sol
que se empula na erba,
un chafarís de sangue
que rube, alanca e leva
a ilusión de quedarse
no mundo e ser eterna,
eu que son unha folla
no vento que nos leva.
Digo palabras, nomes
que son como moxenas,
quero alcender un lume
para acrarar as tebras.
Digo sí, digo non.
E de cando dixera
a palabra máis vouga
máis escura e tristeira
é a palabra «eu»
que no sangue navega.

Antón Tovar: O vento no teu colo (1974)

Versións:

Anxo Rei: Digo sí, digo non; A rabela da pluma; 2006; Pista 9

miércoles, 24 de mayo de 2023

Tercer poema de amor

A quienes te digan que nuestro amor
es extraordinario
porque ha nacido de circunstancias
extraordinarias
diles que precisamente luchamos
para que un amor como el nuestro
(amor entre compañeros de combate)
llegue a ser en El Salvador
el amor más común y corriente,
casi el único.

Roque Dalton: Poemas clandestinos (1975)

Versións:

Vicente Feliú e Xiomara Laugart: Tercer poema de amor; El tiempo está a favor de los pequeños (VVAA); 1983; Cara B, Corte 3

lunes, 22 de mayo de 2023

Este aire

Este aire
estaba lleno de ti.
Cerré ventanas y puertas
para agotar su sustancia;
cargados de tu perfil
los ojos se me cerraban,
y las manos, de tu ausencia
vacías, se me llenaban.
Tacto se hicieron mis ojos
y silencio las palabras;
en el coral de mi sangre
la fiebre se desmayaba.

Marina Romero Serrano: Poemas A (1935)

Versións:

Inés Fonseca: Este aire; Recuerdo de Sombras. Generación del 27. Ellas; 2019; Pista 1

jueves, 18 de mayo de 2023

Teoría de los buenos deseos

“...que no te falte tiempo para comer con los amigos,
partir el pan, reconocerse en las miradas,
deseo que la tarde se convierta en música
y la mesa en un largo sonido de campanas;

que no te abrume el tedio, la espuma más amarga
que corroe la arteria principal de la vida,
que alivie tu mirada una sonrisa entera de alegre pensamiento
mientras tu pulso en ritmo te provea de canas;
que nada te desvíe, que nada te disturbe,
que siempre tengas algo de hoy para mañana
y que lo sepas dar para cortar la leña,
para encender el fuego, para regar la tierra,
para ganar la lucha, para que tengas paz,
que es la grave tarea que me impuesto esta noche,
hermano mío...”


Hamlet Lima Quintana: En distintas formas (1981)

Versións:

Hamlet Lima Quintana: Zamba del nuevo día / Teoría de los buenos deseos*; Armando Tejada Gómez; 1999; Pista 1




Hamlet Lima Quintana: Teoría de los buenos deseos*; Armando Tejada Gómez, Vol.1; 2012; Pista 1

(Reedición da versión do disco Armando Tejada Gómez, do ano 1999.)


*[O recitativo deste poema, na voz de Hamlet Lima Quintana, está acompañado polo fondo musical que Oscar Cardozo Ocampo compuso para a Zamba del nuevo día, de Armando Tejada Gómez, publicada na obra Toda la piel de América, do ano 1984.]

martes, 16 de mayo de 2023

Espranza xorda

Altos ían e ergueitos, iles, homes
do torrón, camaradas no silencio.
Por seu pe. Rexas mans, únicas armas,
concentradas en sí como durísimas
poutadas, pedra viva que latexa.
Ían lentos e miles e grisallos
entraméntra-la noite desataba
frio e negro decreto de silencio.
Camaradas sen luz, homes de terra,
pasaban torpes, como doces bestas,
ollos azul luxado e cos seus beizos
nun tremor despacioso ou desespero.
Ían reptando, multitude acéfala,
membro disforme, fluctuante grea,
materia invariable, terra iles,
esvaíndose lenta no silencio
de morte arrevoando e que nos queima.
Eu mireinos pasare ben desperto.
Non iles, iles non: os ollos densos,
seus ollos despoblados eran muda
testemuña de sono e de silencio.

Pero unánimes pes calcando a terra
da patria do traballo e do silencio,
pero tamén unánimes os dedos
da man, reconcentrados puños, eran
única espranza diste gran silencio.
Eu olleinos pasar, ían ergueitos.

Xosé Luis Méndez Ferrín*: Antoloxía popular (1972)

Versións:

Pilocha, Antón Seoane e Anxo Angueira**: Espranza xorda; De Voces Ceibes a Milladoiro. Unha memoria do Movimento Popular da Canción Galega: 1973-1978; 2013; Pista 3



*[Publicado baixo o alcume de Heriberto Bens.]
**[O recitado final na voz de Anxo Angueira.]

sábado, 13 de mayo de 2023

Teño unha estrela

Teño unha estrela noviña e campal
que sabe leer, escrebir e contar;


limpa, a miña constelazón
e léixaa enxebre como o seu corazón;

barre o sarego do meu luar
e fica albariño como o seu ollar;

beila no meu turreiro sen lecer
e tórnao ledo como un axouxer;

ten os ollos derramados
por mollar os meus sonos verdegados;

lávase na amañecida
no rego da miña vida;

peitéase na alborada
na fror da miña auga crara,

ínzame o ceo interior
de luz solene e mol;

e cóntame historias futuras
xa vellas nas miñas infindas lembranzas,
por Ela sei das xornadas heroicas e duras
que agardan a Jacobuslandia!

Teño de noiva unha estrela cordial
Ai quen como vós, luceiros, soupese leer e medir e contar!

Teño unha estrela, lembranza sen fin,
que muxe no tempo saudades para min;


apaña das rosas do meu sentimento
nas froumas do espazo e nos curros do vento,

é loura como un solpor
e ispida como unha dor;

nas pandeiradas do ensono
repenica para o seu dono…

alcendeuse ao se apagar
no serán de un Maio ledo
a esperanza do seu ollar
nas augas do meu segredo.

Ai, quen como vós, luceiros, soupese leer e medir e contar!

                                      1927

Fermín Bouza Brey: Nao senlleira (1933)

Versións:

Xosé Lueiro: Canción da boa estrela; Aire; 2005; Pista 3

miércoles, 10 de mayo de 2023

Cantiga do amante preso

                        «A cadea é un vestido de pedra»
                                                       JAGOT

Boas noites, amiga,
dígoche dende o cárcere,
mesto espacio de sombras
limitadas a carne,
promontorio de pelos
elévase no sangue
e a luz, coma un cheirume,
esbara, negra, avante.
Detéñense as palabras,
os pensamentos pairan,
coma un morcego tépedo
o corazón se cala.
Na cadea hai menceres
de néboa en cada ollada
e ratos grises fanche
un burato na ialma.
Hai unha door cega
que cada cousa mancha
e podremias antigas
ao corazón se engarran.

A espiral da tortura,
as pantasmas odiadas,
o libro do silencio
e a tristura probada
rematan nista noite,
oh miña ben amada,
pra comenzaren logo
á mañán, coma lama.

Boas noites, amiga,
dígoche dende o cárcere,
méntrelo teu recordo
froitifícame, árdeme.

Xosé Luis Méndez Ferrín*: Antoloxía popular (1972)

Versións:

Rodrigo Romaní e Antón Seoane: Cantiga do amante preso; De Voces Ceibes a Milladoiro. Unha memoria do Movimento Popular da Canción Galega: 1973-1978; 2013; Pista 12



*[Publicado baixo o alcume de Heriberto Bens.]

lunes, 8 de mayo de 2023

Teño o corazón senlleiro

                    13

Teño o corazón senlleiro
e orfo na noite fría.
                    Non importa, agardaréi
                    polo albor do novo día.
Teño lobos, teño sombras,
teño a sorte fuxidía.
                    Non importa, agardaréi
                    polo albor do novo día.
Está mudo o reixiñol
que outrora cantar solía.
                    Non importa, agardaréi
                    polo albor do novo día.
Que está comigo a esperanza,
fiando, fía que fía…
                    Ela fía i eu confío
                    no albor do novo día.

Celso Emilio Ferreiro: Viaxe ao país dos ananos (1968)

Versións:

Luis Emilio Batallán: Agardarei; Ahí ven o maio; 1975; Cara B, Corte 2




Luis Emilio Batallán: Agardarei; Eres un fármaco; 1992; Pista 8




Reincidentes: Agardaréi; Aniversario; 2013; CD1: Canciones para no olvidar; Pista 7




Eladio y los Seres queridos: Agardaréi; Orden invisible; 2015; Pista 2

jueves, 4 de mayo de 2023

En la muerte de una heroína de la patria

Pónganle a la suicida una hoja en la sien.
Una siempreviva en el hueco del cuello.
Cúbranla con flores, como a Ofelia.
Los que la amaron, se han quedado huérfanos.
Cúbranla con la ternura de las lágrimas.
Vuélvanse rocío que refresque su duelo.
Y si la piedad de las flores no bastase
Díganle al oído que todo ha sido un sueño.
Ríndanle honores como a una valiente
Que perdió sólo su última batalla.
No se quede en su hora inconsolable.
Sus hechos, no vayan al olvido de la yerba.
Que sean recogidos, uno a uno.
Allí donde la luz no olvida a sus guerreros.

Fina García Marruz: De los humildes y de los héroes. Habana del centro (1997)

Versións:

Sara González: A una heroína de la patria; Cuatro cosas; 1982; Cara B, Corte 5




Fina García Marruz: En la muerte de una heroína de la patria; Visitaciones. Col. Entre Voces; 2002; Pista 30

martes, 2 de mayo de 2023

Tengo miedo

Tengo miedo. La tarde es gris y la tristeza
del cielo se abre como una boca de muerto.
Tiene mi corazón un llanto de princesa
olvidada en el fondo de un palacio desierto.


Tengo miedo. Y me siento tan cansado y pequeño
que reflejo la tarde sin meditar en ella.
En mi cabeza enferma no ha de caber un sueño
así como en el cielo no ha cabido una estrella.


Sin embargo en mis ojos una pregunta existe
y hay un grito en mi boca que mi boca no grita.
No hay oído en la tierra que oiga mi queja triste
abandonada en medio de la tierra infinita!

Se muere el universo de una calma agonía
sin la fiesta del sol o el crepúsculo verde.
Agoniza Saturno como una pena mía,
la tierra es una fruta negra que el cielo muerde.

Y por la vastedad del vacío van ciegas
las nubes de la tarde, como barcas perdidas

que escondieran estrellas rotas en sus bodegas.

Y la muerte del mundo cae sobre mi vida.

Pablo Neruda: Crepusculario (1923)

Versións:

Víctor Heredia: La muerte del mundo cae sobre mi vida; Canta a Pablo Neruda; 1974; Cara A, Corte 5




Víctor Heredia: La muerte del mundo cae sobre mi vida; Canta a Pablo Neruda; 1983; Cara A, Corte 5




Víctor Heredia e Cuarteto Zupay: La muerte del mundo cae sobre mi vida; Canto a la poesía. Concierto en el estadio Luna Park de Buenos Aires; 1984; LP1, Lado A, Corte 6




Víctor Heredia e Cuarteto Zupay: La muerte del mundo cae sobre mi vida; Canto a la poesía. Concierto en el estadio Luna Park de Buenos Aires; 1991; Pista 5

(Reedición da versión do disco Canto a la poesía. Concierto en el estadio Luna Park de Buenos Aires, do ano 1984.)