A emigración

Cando nas noites de luar caladas
vía unha estrela polo ceo correr,
decía miña nai, cas maus direitas:
                "¡Dios te guíe con ben!"

Dende entón, cando vexo que un gallego
a terra deixa onde infelís naceu,
i achego busca noutras praias, digo:
                "¡Guíete Dios!", tamén.

Non o culpo, ¡coitado!, non o axo,
non pido pragas nin castigos pra el,
nin de que é dono de coller me esquezo
                pra onde lle conviñer.

Que aquel que deixa seu natal curruncho
e fóra dos seus eidos pon os pés,
cando troca o seguro polo incerto,
                ¡motivos ha de ter!

Preguntaille, e diravos que sin rego
o milleiral, o lume sin cardés,
sin herba o gando e sin traballo o home,
                non se poden manter.

Diravos, si, que é pouco canto gana
prás arcas do señor e prás do Rei;
¡fai un mes que non comen cousa quente
                os fillos i a muller!

E diravos que porque de us destrales
mercou nunha ocasión us poucos bes,
¡xuroulle o crego non lle dar sagrado
                si chegar a morrer!

I havos decir que lonxe, alá moi lonxe,
alende o mar que o vai tragar tal ves,
si libertá, si pan non logra, santa
                tumba terá xiquer...

¿Quen sodes vós, chorosos niquitates,
ruís louvadores dun Poder cruel,
que as alas de ouro dun esprito libre
                agrilloar querés?

¿Por virtú de cal próvida promesa,
en nome de que Dios nin de que lei
querés que aquel que a morte condenastes
                non fuxa, si puder?

¿Que lle ofrecedes na nativa terra
a ese que a cruzar vai mares de fel?
¿Resignación? —Con ela non se come...
¿Fe? —¡Non lle basta a fe!...

¡Correde o velo que a Xusticia encubre!
Daille traballo, libertá, saber...
¡Non é digna dos ósos de seus fillos
                patria que os non mantén!

Dicen que como o Miño, o noso pobo
na terra donde nace quer morrer;
pero o sono do río é sosegado
                i o de este non o é.

O río ten un leito mulidiño,
perfumado de rosas e cravés;
tamén tiña outro o pobo; mais... vendéronllo,
                i agora non o ten.

¡Deixaino que o adiquira donde poida!
Deixade ó gafo Xob co fol á res
buscar o muladar onde se espiolle.
¿Sanará?... Pode ser.

A civilización i as anduriñas
dunhas terras prás outras van e vén;
querer que non emigren e matalas
                o mesmo ven a ter.

Curros Enríquez: Aires da miña terra (1880)

Versións:

Xoán Rubia: A emigración; Xoán Rubia. EDIGSA/XISTRAL - Xis 7 (EP); 1969; Lado 2, Corte 1

Aid: A emigración; Rapoemas; 2012; Pista 7

A Quenlla: Emigración; 30 anos con A Quenlla de amor, dor e loita; 2014; CD2, Pista 13